Ogün Akkaya
ANKARA – 1 Aralık Dünya AIDS Günü kapsamında HIV ile ilgili birçok farkındalık kampanyası hayata geçiriliyor. Türkiye’de de sık rastlanan AIDS olaylarında erken teşhis tedavi sürecinde büyük kıymet taşıyor. Türkiye’de HIV/AIDS bildirimi zarurî hastalıklar listesinde yer alıyor.
SAĞLIK BAKANLIĞI: HASTALIK TRENDİNDE ARTIŞ İZLENMEKTEDİR
Sağlık Bakanlığı Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar ve Erken İhtar Dairesi Başkanlığı’nın bilgilerine nazaran 1 Ocak 2021 – 31 Aralık 2021 tarihleri ortasında 2 bin 922 kişi HIV olumlu hadise olarak kayıtlara geçerken 80 kişinin ise AIDS hadise doğrulama testi müspet tespit edildi. Sıhhat Bakanlığı’nın 2021 yılı datalarına nazaran olayların çoğunluğunu 25-29 yaş kümesi oluşturdu.
Bakanlık cinsiyet ve yıllık artışa dair ise, “Bildirimi yapılan olayların yüzde 83,94’i erkek, yüzde 16,05’i ise bayandır. Olayların yüzde 17,85’i yabancı uyrukludur. Yıllar prestijiyle hastalık trendinde artış izlenmektedir. 2014 yılında HIV müspet kişi sayısı bin 917 iken, 2021 yılında HIV müspet kişi sayısı 2 bin 922 olmuştur” tabirlerine yer verdi.
‘PANDEMİDE HIV İLE YAŞAYAN BİREYLER ZORLUK YAŞADI’
HIV ile yaşayanlar, yakınları, gönüllüler ve ilgili meslek uzmanlarının bir ortaya gelerek oluşturduğu Müspet Hayat Derneği’nin Takviye Merkezi Koordinatörü Yağmur Şenoğuz ile 1 Aralık Dünya AIDS Günü kapsamında Türkiye’deki HIV ile yaşayan bireylerin tedavi sürecine erişimini, bulaş hakkında yanlışsız bilinen yanlışları ve hastalık konusunda toplumun bilinçlenmesi için atılması gereken adımları konuştuk.
Pandemi sürecinin HIV ve AIDS tanısı almada şahısları olumsuz etkilediğini belirten Şenoğuz, bu süreçte şahısların tedaviye de erişimde meseleler yaşadığını söyledi. Sıhhat Bakanlığı bilgilerine dikkat çeken Şenoğuz, “Pandemi sırasında polikliniklerin kapanması HIV ile yaşayan şahıslar zorluklar yaşadı. En değerli olumsuzluk teşhis sayısına ait bilgilerin beklediğimizden daha düşük çıkmasıydı” dedi.
‘GENEL SIHHAT SİGORTASI BORCU BULUNANLAR TEDAVİYE VE İLAÇLARA ERİŞİMDE SORUN YAŞIYOR’
HIV ve AIDS tanısı alan şahısların sıhhat sigortaları olmaları durumunda tedaviye ve ilaçlara fiyatsız bir biçimde erişebildiklerini belirten Şenoğuz, genel sıhhat sigortası borcu olan bireylerin ise tedaviye erişimde sorun yaşadığını belirterek şunları kaydetti:
“Buradaki sorun genel sıhhat sigortasına borcu olan şahıslar için baş gösteriyor. Şayet bireylerin genel sıhhat sigortası kapsamında borcu varsa tedavileri fiyatsız olarak karşılanmıyor. Genel olarak Türkiye’nin ekonomik konjonktürüne ve işsizlik oranlarına baktığımızda bireylerin borçları varsa şayet tedaviye erişimde sorun yaşadıklarını görüyoruz. HIV, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği, yaş, statü, ekonomik durum gözetmeksizin korunmasız cinsel bağ pratiği olan herkesin sıkıntısı. HIV enfeksiyonu hayatta herkesin karşılaşacağı bir durum. Bu noktada riskli davranışı tanımlamak değerli olacaktır. O da korunmasız cinsel alaka yaşanması.”
Olumlu Hayat Derneği’nin Takviye Merkezi Koordinatörü Yağmur Şenoğuz
‘HIV MÜSPET STATÜSÜNÜ GÖREN PATRON, KİŞİYİ İSTİHDAM ETMEKTEN İMTİNA EDEBİLİYOR’
Türkiye’de teşhis aldıktan sonra tedaviye ahenk oranının yeterli seviyede olduğunu belirten Şenoğuz, HIV ile yaşayan şahısların hayatlarında karşılaştığı hak ihlallerine de değindi. Başta çalışma ve sıhhat hakkına erişimde meselelerin yaşandığını belirten Şenoğuz şunları kaydetti:
“HIV ile yaşayan şahıslar, her yurttaşın temel hakkı olan mevzularda her gün meseleler yaşıyor. İşe müracaat sırasında istenen raporlarda kişinin HIV statüsünün sorgulanması, yapacağı işin niteliğine bakılmaksızın işe kabul edilmemesine neden oluyor. Çok istisnai durumlar haricinde iş ortamında HIV geçişi olması beklenmez. Bireyler ne iş yapacaklarına bakılmaksızın ve bulaş yolları gözetilmeksizin bu sıhhat testine tabi tutulduklarında HIV olumlu statüsünü gören patron, bu kişiyi istihdam etmekten imtina edebiliyor. Bu durum HIV ile yaşayan şahısların iş hayatına iştirakine büyük oranda olumsuz tesir ediyor.”
‘İNSANLARA EN FAZLA HATIRLATMAK İSTEDİĞİMİZ ŞEY HIV TESTİ YAPTIRMALARI’
İnternette HIV bulaşına dair çok fazla yanlış bilgi olduğunu belirten Şenoğuz, virüsün dokunarak, sarılarak, birebir ortamı paylaşarak, tükürük yoluyla ve tensel temas yoluyla geçişinin mümkün olmadığını söyledi. Virüsün korunmasız cinsel ilgi sırasında geçişinin mümkün olabileceğini belirten Şenoğuz, “İnsanlara en fazla hatırlatmak istediğimiz şey HIV testi yaptırmaları. Dünya Sıhhat Örgütü yetişkin şahıslar için sıhhat rutini olarak yılda bir kere HIV testi yapılmasını öneriyor. HIV testi Türkiye’deki sıhhat sistemi içerisinde erişilebilir bir noktada. Devlet hastanesinde, özel hastanede ya da anonim bir test merkezinde yaptırmak mümkün” diye konuştu.
‘HIV TESTİ YAPTIRMAK İSTEYEN ŞAHISLAR DERT YAŞIYOR’
HIV testi yaptırmak isteyen bireylerin ayrımcılığa ve damgalanmaya uğrama dehşetinin teste erişilebilirlik sorununu beraberinde getirdiğini belirten Şenoğuz kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Kişiler, devlet hastanesine gittiklerinde, kendi şahsî bilgilerinin alındığı durumda HIV testi verdiklerinde bilgilerinin sıhhat sistemine yansıyacağına ya da öbür kurumlar tarafından görünür olabileceğine dair bir tasa yaşıyor. Bilhassa küçük bir kentte yaşıyorlarsa bu dert daha fazla oluyor. Şahıslar kimlik bilgilerinin alındığı bir merkezde test yaptırmaya istekli olamıyorlar. Bu noktada anonim ve fiyatsız test merkezleri devreye giriyor. İzmir, Ankara, İstanbul’da, Bursa’da ve Mersin’de anonim test merkezleri var. Bu anonim test merkezlerin daha da yaygınlaşması gerektiğini düşünüyoruz. Her vilayette erişilebilir olması gerektiğini savunuyoruz.”
.
‘HIV FARKINDALIĞININ BÜTÜN TOPLUMDA ARTMASI GEREKİYOR’
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı ergenlikten yetişkinlik periyoduna kadar cinsel sıhhat eğitiminin verilmesi gerektiğini belirten Şenoğuz, “Bugünün gençleri cinsel enfeksiyonlar hakkında bilgilenmeye ne kadar erken başlarlarsa o kadar güzel olduğunu düşünüyoruz” dedi. Birebir vakitte sıhhat hizmeti sunan bireylerin de bilgilendirilmesi gerektiğini söyleyen Şenoğuz, kelamlarını şu formda tamamladı:
“Doktorlar ve hemşireler kendi rutin eğitimlerinde direkt HIV takibi yapmıyorsa, HIV’e dair donanımlı olmadıklarını görüyoruz. Sıhhat profesyonellerinin de HIV ve cinsel enfeksiyonlar hakkında donanımının artması gerektiğine inanıyoruz. HIV farkındalığının bütün toplumda artması gerekiyor. Hepimizin sorumluluk alması gerekiyor. HIV hepimizin problemi olmalı. Her vakit gerçek bilgiye ulaşmak kıymetli. Bir ortamda yanlış bilgi dolaşımdaysa değiştirmek ve farkındalığı artırmak gerekiyor. Rastgele bir kişinin ömründe korunmasız bir cinsel ilgi varsa HIV ve öbür cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar açısından kendisinin test yaptırması gereken bir kişi olduğunun farkında olması gerekiyor.”
