Yaşadığımız yıkım hayli büyük. İzlerini silmemiz ise mümkün değil. Lakin bir zelzeleyle daha müsabakadan evvel bu sefer sahiden “hazırlıklı” olabiliriz. Oturup suçlayacak birilerini de arayabiliriz lakin kimseye bir yararı olmayacaktır. Bu sebeple kendimizi suçlayarak işe başlayalım. Biz nerede yanlış yaptık?
Tüm bu süreç boyunca bilinçsizce davrandık. Lakin isteyerek yahut istemeyerek yaptığımız pek çok şeyin faydası değil; ziyanı oldu. Zira yanlışlarımız, zelzelenin birinci dakikalarında da başlamadı. Çok daha öncesinden geliyordu.
Yaşadığımız zelzeleler öncesi birçoğumuzun meskeninde sarsıntı çantası bile yoktu.
Bugün televizyonda ve toplumsal medyada önümüze “deprem çantası hazırlamak” başlığıyla birçok görüntü, içerik çıkıyor. Her yerde sarsıntı çantasının nasıl hazırlandığı anlatılıyor.
Çok geçmiş bir vakit değil; 5 Şubat tarihine dönebilsek neredeyse kimsenin sarsıntı çantasının olmadığını görürdük çünkü bir gün muhtaçlık duyabileceğimize bile inanmıyorduk.
Evlerimizdeki eşyaları da sabitlememiştik.
Evinizdeki dolap, kütüphane gibi devrilebilecek mobilyaların duvara sabitlenmesi gerekiyordu. Bu kolay bilgiyi elbette hepimiz biliyorduk. Fakat bugüne kadar büyük birçoğumuz sırf “bilmekle” yetindik.
Deprem üzere acil durumlarda yardımcı olabilecek uygulamaları önemsemedik.
Telefonlarımızda onca gereksiz uygulama varken afet sırasında yardımı dokunabilecek uygulamaları indirmedik.
Ailemiz ve yakın etrafımızla bir “acil durum planı” yapmadık.
Deprem üzere bir acil durum anında toplanmak üzere bir alan belirlemedik. Burada toplanmadan evvel yapabileceklerimizi konuşup planlamadık.
Evlerimize kaçak katlar çıktık.
İmar affını duyunca sevindik, bizim konutumuzda de bir kat daha olsun istedik. Oysa bunun binamıza ekstra yük bindireceğini, daha büyük sıkıntılar doğurabileceğini düşünmedik.
Sırf daha büyük alanımız olsun diye kolonları, kirişleri kestik.
Bir kolon ne kadar önemli adı çalışma… pic.twitter.com/aTSSV7W9Be
— Anadolu Bey 🇹🇷 (@Anadolubey01) February 25, 2023
Genellikle binaların alt katında yer alan dükkanlarımızda daha geniş alanlar istedik. Yalnızca bir odamızı genişletmek için binanın taşıyıcı gücünü azalttık. Bunun için de kolonları ve kirişlere ziyan verdik. Kimi vakit içinden su boruları geçirdik kimi vakit ise “Bir kolon eksik olsa ne olacak ki?” diyerek büsbütün ortadan kaldırdık.
Kestiğimiz, deldiğimiz, kırdığımız kolonlar binamızın ayakları üzereydi ve maalesef yaşadığımız zelzelede ayakta duramayan birçok bina enkaz haline geldi.
Kentsel dönüşüme direndik.
Bağlı olduğumuz belediyeler, kentsel dönüşüm için kapımızı çaldığında “İstemiyoruz!” dedik, içinde ölme ihtimalimiz olan evlerimizden çıkmadık.
Müteahhitlere güvendik, binalarımızın sağlamlığını denetim etmedik.
Yeni bir meskene taşınırken yapmamız gereken birinci şey binanın dayanıklılığını denetim etmekti. Ancak bunu da yapmadık. Binalarımızın risk tespitini yaptırmadık, inşaat raporlarına bakmadık, yer etüdünü görmezden geldik, kolonları ve kirişleri denetim ettirmedik.
Ucuz personelliği tercih ettik.
Belki yaşadığımız maddi kasvetler, tahminen de “paramız cebimizde kalsın” düşüncesi bizi, daha uygun fiyatlı binalar yapmaya itti. Devasa binalar inşa ettik fakat kim daha ucuza yapıyorsa ona yaptırdık. Kullandığı materyallerin kalitesini düşünmedik; hatta üstüne indirim istedik, canımızın pazarlığını yaptık. “C30 yerine C20 beton kullanalım” dedik.
….Ve sonrasında da bunları yaşadık:
Yanlışlarımız bitmedi: Sarsıntının yaşandığı birinci dakikalardan itibaren toplumsal medyayı yanlış kullanmakla başladık.
Özellikle Twitter’da enkaz altında kalan beşerler yaptıkları paylaşımlarla seslerini duyurmaya çalışıyordu. Biz ise yaptığımız paylaşımlarla onlara takviye olmak yerine kendimizi göstermeye çalıştık. Bunu sarsıntının birinci dakikalarından itibaren yaptık.
Sosyal medyada yaptığımız paylaşımlarla, canlı yayınlarla güldük(!). Hatta kimilerimiz daha da abarttı “Deprem olsun, daha çok olsun!” diyerek göbek attı.
İstemeden de olsa insanları endişe ve paniğe sürükleyecek yanlış bilgilerin yayılmasına sebep olduk.
Sosyal medyada ortaya çıkan ve kulaktan kulağa yayılan “Hatay’da baraj patladı!” haberleri bir anda tüm halkı paniğe sürükledi. Enkazların başındaki arama kurtarma takımları bile kaçmaya başladı.
Kısa müddet içinde bu bilginin palavra olduğu anlaşılmış olsa da ne yazık ki bu durum arama kurtarma çalışanlarına zaman kaybettirdi. Oysa enkaz altındaki beşerler vakitle yarışıyordu.
Enkaz altından çıkan, zor şeyler yaşamış insanları toplumsal medya hesaplarımızda paylaştık.
Bir “gelecekleri” olduğunu unuttuk. Yarın öbür gün yaptığımız bu paylaşımların tekrar tekrar önlerine çıkabileceğini düşünmedik.
Enkaz altındaki onlarca insan varken sevinecek bir şey arıyorduk. İsimlerinin önüne “Mucize” ekledik, bu türlü seslendik. Acılarını yaşamalarına müsaade vermedik, konuşmalarını istedik.
Koordine hareket edemedik.
Deprem bölgesine uzaktan da olsa yardım etmek istedik. Bazılarımız bunun için tırlar kiraladı, etrafından topladığı yardımları içine doldurup sarsıntı bölgesine gönderdi. Pekala bu yardımları orada kim karşılayacaktı? Kimse karşılamadı, yardımlar sokaklara döküldü.
AFAD ve Kızılay ile koordine olmalı, yardımlarımızı bu formda göndermeliydik. Bunun yerine kendi başımıza yaptığımız her hareket, deprem bölgesinde karmaşıklığa sebep oldu.
Hatta yardım etmek emeliyle zelzele bölgesine ne gönderdiğimize bile bakmadık.
Belki de uzun vakittir konutumuzun bir köşesinde duran, kullandığımız/kullanmadığımız birçok eşyayı deprem bölgesine gönderdik. Lakin ne gönderdiğimize bile bakmadık. Bölgedeki hastalık riskini artırabilecek kullanılmış eşyalar gönderdik.
Sonuç olarak da yardım bekleyen beşerler kolilerden çıkan gecelik, mayo, ağabeye gibi eşyalarla karşılaştı. Sadece bu sebeple yardım kolileri sarsıntı bölgesine gitmeden evvel ve sonra tekrar ayıklandı.
Yetmedi, zelzele bölgesine bilinçsizce akın ettik.
Bölgedeki yollar büyük ölçüde hasar görmüş yahut kapanmıştı. Ulaşım epeyce zordu. Oturup beklemek istemedik, otomobillerimizi doldurduk ve yola çıktık. Zati hudutlu sayıda sağlam kalan yolları da doldurduk. Hatta kimilerimiz yalnızca deprem bölgesinden paylaşım yapmak için gitti.
Bizden evvel gitmesi gereken yardımlar, bizim de sebep olduğumuz bu kalabalıkta bölgeye ulaşmakta hayli zorlandı.
Deprem bölgesinde şimdi ulaşılmayan beşerler varken enkaz altından çıkanları alkışladık.
Enkaz altından çıkanlar içeride oburlarının da olduğunu söylüyor, “Onları da kurtarın!” diyordu. Pekala biz ne yaptık? O insanların hala orada olduğunu unutup çıkan kişiyi alkışladık, tezahüratlar yaptık. Diğerlerinin sesini bastırdık. Hatta tahminen de duydukları/duymadıkları seslerle umutlarını yıktık.
NEDEN?
Çünkü farkında değildik, uygun niyetli düşünüyorduk ve doğrusunu bilmiyorduk. Başımıza gelebilecek afetlerle ilgili bilinçsizdik. Bildiğimiz birçok şeyi de ilkokulda, lisede yaptığımız tatbikatlarda ve derslerde öğrenmiştik. Enkazdan çıkan birisine nasıl davranmamız gerektiği üzere bilgileri ise hiçbir derste öğretmediler. Kendimizce yardımcı olmaya çalışıyorduk ancak hiçbirimizin arama kurtarma eğitimi yoktu. Büyük bir felaketin ortasındaydık ve paniğe kapılıp eğitimi olanlara da yardımcı olamadık.
Çünkü eğitim düzeyimiz düşük. TÜİK 2021 bilgilerine nazaran; Türkiye nüfusunun %2,5’i hala okuma-yazma bilmiyor, %10’u hiçbir okula gitmemiş; %22,5 ilkokul, %25’i ilköğretim yahut ortaokul, %22,4’ü ise lise mezunu. Yani ülkemizin büyük birçoğu ilkokulda, lisede yaptığımız tatbikatları bile görmedi; münasebetiyle zelzele üzere acil durumlarda ne yapılacağına dair bir bilgi sahibi de değil.
Çünkü gerçek hayatta hiçbir şey tatbikatlardaki, derslerdeki üzere olmaz. Tanıdığımız/tanımadığınız bir insanın yardım çığlığını duyduğumuzda hepimiz koşarız. Değerli olan; bir daha bu türlü bir durumla karşılaştığımızda birebir kusurları tekrarlamamamız. Lakin hiçbirimiz siyasilere “Depreme karşı alacağınız tedbirler neler?” diye bile sormuyoruz. Yetkililere “Deprem olursa ne yapacağız?” demiyoruz. Durum bu türlü olunca da maalesef attığımız her adımda bir şeyler yanlış gidiyor.
