Kahramanmaraş ve Hatay merkezli gerçekleşen zelzelelerin akabinde birçok alanda çeşitli bilimsel araştırmalar yürüten Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ), sarsıntılara yönelik geniş kapsamlı bir rapor daha yayımladı. DEÜ’lü uzmanlar raporda, sarsıntılara ilişkin saha müşahedeleri, sismolojik ve jeodezik bilgiler ile oluşan bina hasarlarına ait bulgu ve değerlendirmelere yer verdi. Sarsıntıdan etkilenen vilayetlerde 9 binden fazla bina incelenerek oluşturulan raporda, çoklukla 2000 yılı öncesi binaların yıkıldığına dikkat çekildi.
Türkiye’nin zelzele araştırmalarındaki saygın yükseköğretim kurumlarından Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ), Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 ile Hatay merkezli 6.4 büyüklüğündeki sarsıntılara yönelik yeni bir zelzele raporu yayımladı. DEÜ Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği, Jeofizik Mühendisliği ve Jeoloji Mühendisliği kısımları ile Sarsıntı Araştırma ve Uygulama Merkezi (DEÜ-DAUM) bilim insanları tarafından hazırlanan 72 sayfalık raporda, zelzelelere ilişkin saha müşahedeleri, sismolojik ve jeodezik datalar ile oluşan bina hasarlarına ait bulgu ve değerlendirmelere yer verildi. DEÜ Rektörü Prof. Dr. Nükhet Hotar’ın talimatıyla sürat verilen sarsıntı araştırmalarının bir kesimi olarak dört kısımdan oluşan raporun birinci kısmında “Jeolojik-Jeomorfolojik Arazi Gözlemleri”, ikinci kısımda “Jeofizik ve Jeodezik Ön Kıymetlendirme Sonuçları”, üçüncü kısımda “Bina Hasarları Ön Değerlendirmesi” ve son kısımda “Sonuçlar ve Değerlendirmeler” yer aldı.
“RAPORUMUZ İNANÇLI KENTLERE VESİLE OLACAK”
Raporla ilgili değerlendirmede bulunan Rektör Hotar, “Deprem felaketinden etkilenen bölgelerdeki yapı stokunun durumunu tespit etmek maksadıyla DEÜ Rektörlüğü olarak bir çalışma başlattık. Bu noktada bölgeye giden Üniversitemizin ilgili alanlarında vazifeli bilim insanlarından oluşan takımlarımız, saha çalışmaları yürüterek 9 binden fazla binayı incelediler. Gruplarımızın elde ettikleri bulgular doğrultusunda ilgili kişi ve kurumlara rehberlik edeceğini düşündüğümüz bir rapor oluşturuldu” dedi. Yapılan tespitlerin orta ve uzun vadede Türkiye Ulusal Risk Kalkanı Modeli’ne referans sağlayacağına inandıklarını kaydeden Rektör Hotar, “Muhterem Cumhurbaşkanımızın önderliğinde ülke çapında başlatılan çalışmaların, daha inançlı kentlerin ve yapıların oluşmasına vesile olacağına inanıyoruz. Bu noktada raporumuzun sarsıntı ve afete hazırlık siyasetleriyle ilgili çalışmalara katkı sağlayacağına inanıyoruz” biçiminde konuştu.
9 BİN BİNA İNCELENDİ
Raporda, DEÜ Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı öğretim üyeleri tarafından oluşturulan saha inceleme ve müşahede takımının, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve Gaziantep vilayetlerinde yaklaşık 9 bin binada inceleme yaptığına dikkat çekildi. Binalardaki müşahede ve tespitler sonucunda unsurlar halinde sonuç paylaşan DEÜ’lü bilim insanları, hasarlı ve göçen binaların ekseriyetle 2000 yılı öncesi yapıldığına dikkat çekti. Raporda şu sözler yer aldı: “Hasarlı ve göçen binalar çoklukla sarsıntı yükleri altında sıvılaşabilen yer üzerinde yer almakta ve temel sistemlerinde yetersizlik bulunmaktadır. Bu binalarda beton ve donatı gereç kalitesi ile personellik son derece yetersizdir.”
YUMUŞAK KAT VURGUSU
Depremlerde binaların çökmesinde aktif rolü gözlemlenen “yumuşak kat” düzensizliğine de vurgu yapılan raporda, “Hasarlı ve göçen birçok binanın yer katında çeşitli dükkanlar yer almakta olup, yumuşak kat düzensizliği bulunmaktadır. Hasarlı ve göçen kimi binalarda çekme kat bulunması nedeni ile rijitlik düzensizliği bulunmaktadır. Kolon kiriş birleşim bölgelerinde etriye sıklaştırması yapılmamış binalarda hasarın bu bölgede ağırlaştığı ve yapının ağır hasar almasına neden olduğu hatta birden fazla vakit yapının büsbütün göçmesine neden olduğu görülmüştür.” tabirleri yer aldı. DEÜ’nün bölgedeki incelemelerinin sonucunda, sarsıntı yönetmeliklerine uygun olarak inşa edilen, beton ve donatı kalitesinin kâfi olduğu binalarda ise değerli hasar oluşmadığına dikkat çekildi.
İSKENDERUN MERKEZİ ZAYIF TABAN NİTELİĞİNDE
DEÜ’lü uzmanlar, mikrotremor ve SPAC çalışmalarından elde edilen birinci jeofizik bulguları değerlendirdiklerinde, İskenderun kent merkezi ve kıyı kesitinin taban hakim titreşim dönemi kıymetlerinin yüksek olduğu ve zayıf yer niteliğinde olduğunu belirledi. Raporda, çalışma alanında elde edilen düşük VS30 sürat kıymetlerinin de bunu desteklediğinin gözlemlendiğine vurgu yapıldı.
HATAY SARSINTISI SİSMİK KAYNAĞI OLUŞTURDU
Raporda, Dünya’nın kara kısmında son yüzyılda meydana gelmiş en büyük sarsıntılardan biri olarak bedellendirilen Maraş sarsıntılarında, birinci ana şok sırasında üç fayın birden (Amanos, Pazarcık ve Erkenek Fayı); ikinci ana şokta ise Çardak ve Doğanşehir faylarının birlikte kırıldığına dikkat çekildi. 20 Şubat tarihindeki Hatay Defne sarsıntısında ise Antakya Fayı’nın kuzey segmentinin, zelzelenin sismik kaynağını oluşturduğu söz edildi. Global Pozisyon Belirleme Sistemi (GNSS) datalarından elde edilen bölgeye yönelik sonuçların da değerlendirildiği raporda, “GNSS bilgilerinden elde edilen sonuçlar göz önüne alındığında Kahramanmaraş, Hatay, Osmaniye, Malatya, Elazığ’daki GNSS istasyonları Güneybatı’ya hakikat, Ekinözü (Kahramanmaraş), Feke (Adana), Tufanbeyli (Adana)’daki istasyonlar Kuzeybatı’ya yanlışsız, Gaziantep ve Kilis’teki istasyonlar Kuzeydoğu’ya hakikat Adıyaman’daki istasyon ise Güneydoğu’ya gerçek hareket etmiştir” tabirlerine yer verildi.
KALICI DEFERMASYON
GNSS istasyonlarında sarsıntının tesiriyle plastik (kalıcı) deformasyon oluştuğu belirtilen raporda, “Bir öbür deyişle, zelzelenin tesirinin ortadan kalkmasıyla hareket eden noktalar birinci pozisyonlarına geri dönmemiş; bölge kalıcı deformasyona uğramıştır. 6 Şubat 2023’de meydana gelen 7.7 ve 7.6 sarsıntılarının, GNSS vakit serilerindeki değişimlerin gözlemlenmesiyle geniş bir bölgede tesirli olduğu ortaya konmuştur” açıklamalarında bulunuldu.
DEPREM RİSKİ
Raporda, belirli bölgelerdeki sarsıntı risklerine de dikkat çekilerek, “Coulomb tansiyonun diyagramının kırmızı renkli bölgelerine karşılık gelen kuzeybatıda Sivas ve etrafı, kuzeydoğuda Malatya ve etrafı, güneydoğuda Gaziantep’in güneyi ve Suriye, Güneybatıda Hatay ve etrafı, batıda ise Aksaray’a kadar tansiyon artımının olması nedeniyle zelzele riskini yüksek olduğu söylenebilir” denildi.
ARAŞTIRMALAR SÜRECEK
Büyük yıkıma neden olan sarsıntıların çabucak akabinde DEÜ’nün tüm üniteleriyle yaraları sarmaya başladığına ve sarsıntılara yönelik bilimsel araştırmalar gerçekleştirdiğini kaydeden DEÜ Rektörü Prof. Dr. Nükhet Hotar, zelzele bölgesindeki arazi çalışmaları ve sarsıntı çözümlemelerinin devam ettiğini, oluşacak yeni sonuçların rapora ekleneceğini belirtti.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
