Oyuncaklar genel olarak çocukların eğlenmesi ya da zeka gelişimlerine yardımcı olması için kullanılır. Bu birden fazla vakit gerçek olsa bile son vakitlerde çıkan oyuncakların büyük bir kısmının aslında yetişkinlere yönelik olduğu dikkatinizi çekmiştir. Üstelik bunlar sadece cümbüş maksatlı değil, koca koca adamların bulmaca çözme yeteneğini geliştirme gayelidir. Tüm bunların atası ise rubik küp oyuncağıdır.
Yaşınız kaç olursa olsun eminiz elinize bir sefer olsun rubik küp aldınız ve büyük ihtimalle de bu ne ya deyip bir kenara attınız. Haklısınız zira bir rubik küpü çözmek için kullanılacak sayısız kombinasyon var ve deneye yanıla yapmak yüzyıllar sürebilir. Natürel bu noktada bilim devreye giriyor ve kimi tahlil algoritmaları sunuyor. Gelin evvel rubik küp oyuncağının ortaya çıkış öyküsüne bakalım ve daha sonra da rubik küp nasıl yapılır sorusunun karşılığı ile en tesirli tahlil prosedürlerinden birini görelim.
Şöyle bir tarihe bakalım; Rubik küp ne vakit icat edildi?
Erno Rubik isimli Macar bir heykeltıraş, derslerine gelen öğrencilerin üç boyutlu objeler ortasında bir türlü münasebet kuramadıklarını fark etti. Birkaç küçük küp ve biraz mıknatıs kullanarak eline oturan bir küp yaptı. Fakat bir sorun vardı, bu küp eski haline sıkıntı dönüyordu. İşte o an bunun bir yapboz oyuncağı olduğunu anladı ve 30 Ocak 1975 tarihinde rubik küp patentini aldı.
Elbette rubik küp şimdi tamamlanmış değildi. Zira Erno Rubik, küp üretiminde mıknatıs kullanmıştı ve bu çeşit bir manyetik alan yapbozun tahliline hile karışmasına neden oluyordu. 1977 yılına kadar pek çok farklı tasarım yapıldı. En sonunda sadece insan zekasına ve el maharetine dayalı bir tasarım, yani bugün bildiğimiz tasarım ortaya çıktı.
Rubik küp 80’lerin dünyasına damga vuruyor:
Erno Rubik, bu küçük oyuncağına sihirli küp ismini vermişti. Lokal üretim sürerken Tibor Laczi isimli bir iş insanı bu küpü aldı ve Almanya’nın Nürnberg kentinde 1979 yılının Şubat ayında yapılan oyuncak fuarında sergiledi. Ülkü Toys firması tarafından beğenilen oyuncak çabucak seri üretime başladı. Fakat ismi artık sihirli küp değil, marka bedeli daha yüksek olan rubik küptü.
1979 yılında başlayan seri üretim süreci süratle meyvelerini verdi. 1980 yılında rubik küp, Almanya’da yılın en sevilen oyunu seçildi. Ünü evvel İngiltere, Fransa, İsveç üzere Avrupa ülkelerinde süratle yayılan rubik, okyanusu aşıp da Amerika Birleşik Devletleri’ne giriş yaptıktan sonra inanılmaz bir süratle tüm dünya tarafından tanınan bir oyuncak haline geldi.
Rubik küpün yapısını tanıyalım:
Günümüzde artık pek çok farklı versiyonu olsa da orjinal rubik küp, standart olarak da tanımlanır, 3 x 3 x 3 rubik küptür. Toplam 27 küpten oluşur ve bu küçük küpler, büyük küpün üçte biri boyutundadır. Altı yüzün her biri farklı renktedir ve bu yüzlerin merkezi küpün içinde bulunan bir iskelet çekirdeğe bağlıdır. Rubik küp kutudan birinci çıktığı vakit küpün yüzleri kendi renklerindedir. Oyuncu küpü karıştırır ve yine eski haline getirmeye çalışır.
Peki bu küçük oyuncağı çözmek neden bu kadar sıkıntı?
Standart 3 x 3 x 3 rubik küpü çözmek için (3 8 x 8!)(2 12 x 12!) yani 519024039293878272000 farklı kombinasyon var. Bunları küpün dönüş imkanlarına nazaran elediğimiz vakit bile elimizde 43252003274489856000 yani 43 kentilyondan fazla kombinasyon kalıyor. 7 milyon insanı bir ortaya getirip haydi şunu çözelim derseniz yaklaşık 200 yıl sonra tahminen rubik küp eski haline gelebilir.
Tabi aklı başında hiç kimse bu türlü bir şeyle uğraşmayacağı için birtakım algoritmalar geliştirildi. Ne kadar karışık olursa olsun bir rubik küp en fazla 20 atakta çözülebilir. Karışık bir rubik küpü en süratli eski haline getirme rekoru Çinli Yusheng Du’ya aittir. Du, rubik küpü 3.47 saniyede çözmüştür. Du’nun kullandığı algoritma, Dr. Jessica Fridrich tarafından geliştirilmiş olan Fridrich Metodudur. Bugün pek çok oyuncu bu algoritmanın benzerilerini kullanmaktadır.
Rubik küp nasıl yapılır? İşte en kolay tahlil formülü:
- Adım #1: Bir yüzü üst yüzey kabul edin.
- Adım #2: Ortasındaki rengi tespit edin.
- Adım #3: Ortadakini merkeze alarak bir artı işareti oluşturun.
- Adım #4: Köşeleri düzelterek artı işaretinin rengiyle tüm yüzeyi oluşturun.
- Adım #5: Küpü baş aşağı çevirin.
- Adım #6: Üst yüzeyde tekrar bir artı oluşturun.
- Adım #7: Sol üst köşede L oluşturmaya çalışın.
- Adım #8: Üst köşeler düzeltin.
- Adım #9: Ardından sağ yüzü tamamlayın.
- Adım #10: Alt yüzü tamamlayın.
- Adım #11: Kalan son köşeleri düzeltin.
- Adım #12: Rubik küp tamamlandı.
Rubik küp nasıl yapılır, nasıl çözülür sorusunun karşılığı olarak uygulayabileceğiniz en kolay tahlil prosedürü bu biçimde. Şayet daha evvel hiç rubik küp çözmeye çalışmadıysanız çıldırtacak kadar karışık görünebilir fakat çabuk etmeyin. Rubik küpü elinize alın, güzelce tanıyın, sonra da başlayın adım adım ilerlemeye. Merak etmeyin kimse sizden birinci seferde birkaç saniye içinde çözmenizi beklemez. Natürel tahminen bir dahisinizdir ve birinci seferde olur.
Yahu alt tarafı bir oyuncak, çözsek ne olur çözmesek ne olur?
Aslında pek de haksız sayılmazsınız. Sonuçta bu bir oyuncak ve günlük hayatında matematik kullanmayan ya da problem çözme hünerini sayısal manada kullanmayan biri için rubik küp büsbütün anlamsızdır. Fakat işin bilimsel, bilhassa de matematiksel istikametine baktığımız vakit durum hiç de o denli değil.
Matematik büsbütün soyut bir bilimdir. Kağıtlar üzerine bir şeyler yazılır çizilir ve kuantum teorisini ispatlasanız bile ortada elle tutulur bir delil olmadığı için açıkçası sıradan bir insanı pek de ilgilendirmez. İşte rubik küp tam da bu noktada devreye giriyor. Soyut bir bilim olan matematiği en kolay haliyle elle tutulur bir obje haline getiriyor.
Rubik küp tahlilleri için geliştirilen algoritmalarda küme teorisi ve geometri bir ortada kullanılıyor. Dikkat ettiyseniz algoritma dediğimiz kavramı bilgisayarlarda da kullanıyoruz. Şöyle özetleyebiliriz; rubik küp, sayısal kıymetler kullanarak somut bir sonuç elde edebileceğimizin en kolay ve en eğlenceli ispatıdır.
Dünyanın en tanınan yapboz oyuncaklarından bir tanesi olan rubik küp nasıl yapılır, nasıl çözülür sorularını yanıtlayarak tarihinden ve günlük hayatımızdaki yerinden bahsettik. Instagram keşfet sayfasında saatlerinizi harcamak yerine bir rubik küp alıp podcast dinlerken onun üzerinde bir şeyler denemek emin olun beyninizde uykuda olan pek nöronu bir anda harekete geçirecektir.
