Yıl 1925, cumhuriyetin ilanının üzerinden 2 yıl geçmesine karşın Avrupa bizi hala ‘hasta Osmanlı’ sanıyordu. Zira o vakitler internet, telefon üzere kitle irtibat araçları yaygın olmadığı için bundan bihaberlerdi. Hal bu türlü olunca bu durumun değişmesini isteyen Atatürk, Türkiye’deki siyasi değişimin yanı sıra türel ve kültürel değişimin dünyaya gösterilmesi için bir proje tasarladı.
1925 yılı boyunca Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin gündeminde kalan fakat yeni kurulmuş bir ülkeye maddi açıdan kahır çıkaracağı düşünülen proje, bir sonuç alınamadan rafa kaldırıldı. Buna karşın projenin gerekli olduğunu düşünen bireylerden biri olan Ticaret Bakanı Ali Cenani Beyefendi, büyük uğraş sarf ederek 1926 yılında projeyi kabul ettirdi. Hem de birinci halinden daha yüksek bir bütçeyle.
Buna nazaran meclis, vapurun masrafları için yüz bin lira ayrılmasına karar verdi.
İstanbul Ticaret Odası da tekrar vapurun masrafları için beş yüz bin lira bağışladı. Maliyet sorunu bir biçimde çözüldükten sonra sıra vapurun hazırlanmasına gelmişti. 1926 yılının mart ayına gelindiğinde Karadeniz Vapuru, Haliç tersanesine çekildi ve hazırlıklar başladı.
Vapurun siyah gövdesi beyaza boyandı. Eserlerin sergilenmesi, satılması için iki salon hazırlandı. Üç ay süren hazırlıklar sonucunda vapur, 12 Haziran 1926 tarihinde İstanbul’dan bir merasimle 3 ay sürecek seyahatine başladı.
Plan şuydu; Karadeniz, yaklaşık 3 ay boyunca 12 Avrupa ülkesi gezecek ve Batı’ya Türkiye’yi tanıtacaktı.
Buna istinaden vapurun stant salonları özel olarak hazırlandı. Kütahya çiniler, Hacı Bekir Lokumları, Bursa Hereke kumaş ve halıları, Beykoz Fabrikası malları, monopol eserleri, kehribar ve değerli taşlarla yapılmış süslemeler üzere pek çok eser, stantta yer alıyordu. Her biri ihtimamla hazırlanmıştı. Adeta yüzen bir fuardı.
Ürünlerin her birinin üzerine dört lisanda yazılmış bilgi etiketleri yerleştirildi. Salonun baş köşesinde Gazi Mustafa Kemal’in yağlı boya tablosu yer alıyordu. Ayrıyeten vapurda İstiklal Marşı’nın bestekarı Zeki Üngör’ün başında olduğu Cumhurbaşkanlığı Orkestrası da yer alıyordu.
Vapurda yer alan bireyler itinayla seçilmişti.
Vapurun yönetiminden sorumlu kişi, Atlantik’i geçen birinci yolcu vapurunun kaptanı olan Lütfü Kaptan’dı. Siyaset, kültür, sanat insanları, usta müzisyenlerin yanı sıra vapurda yer alan beşerler ortasında yabancı lisan bilen vatandaşlar da vardı.
Toplam 285 şahısla birlikte 12 Haziran 1926 tarihinde İstanbul’dan seyahatine başlayan vapurun birinci uğradığı yer Mudanya olmuştu. Vapur, ülkeden ayrılmadan evvel projenin mimarı Mustafa Kemal Atatürk gemiye çıktı ve öğlen yemeğini yedi.
Atatürk, yemekten sonra vapurdaki sergiyi gezdi ve hatıra defterine şunları yazdı: Sergi, muvaffakiyete ulaşmış bir yapıttır. Bende pek uygun izlenimler meydana getirdi. Sunuş usulü çok uygundur. Hazırlayıcısını takdir ve tebrik ederim.
Ardından vapur tam manada seyahatine başladı.
Güzergâh muhakkaktı ve 3 ayda 12 ülke gezilecekti. Birinci olarak kömür almak hedefiyle Cezayir’in Bona Limanı’nda demir atıldı. Kısa periyodik bir duraksama da olsa buradaki halkın vapura olan ilgisi epeyce fazlaydı.
Cezayir’den kömür alındıktan sonra Karadeniz Vapuru, Barcelona, Le Havre, Londra, Amsterdam, Hamburg, Stockholm, Helsinki, Leningrad, Danzig, Gdynia, Kopenhagen, Anvers, Marsilya, Cenova, Napoli üzere dünyanın değerli kentlerine uğradı.
Vapur, uğradığı her limanda Türk kültürünün yanı sıra yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin çağdaş yüzünü de dünyaya gösteriyordu
Her limanda büyük bir ilgi gösterildi ve verilen konserler, balolar ülkelerin basınlarında yer aldı. Yolculuk tam 86 gün 22 saat sürdü.
Seyyar stant olarak isimlendirilen Karadeniz Vapuru’nu yaklaşık 65 bin kişi ziyaret etti. Hedefe ulaşılmıştı, çok sayıda ülke artık çağdaş Türkiye Cumhuriyeti’nden haberdardı. 5 Eylül 1926 günü, vapur İstanbul’a dönerek vazifesini muvaffakiyetle tamamladı.
Karadeniz Vapuru için özel bir logo hazırlandı. Üstte da görebileceğiniz üzere logosu, İstanbul açıklarından uzaklaşan Karadeniz Vapuru’nun önünde yürüyen haber tanrıçası Hermes yer alıyor. Logonun dikkat çeken noktası ise Hermes’in asasının yerinde Seyr-i Sefain yönetiminin (günümüzde Denizcilik Genel Müdürlüğü) ambleminin yer almasıydı.
Peki, sonrasında vapura ne oldu?
Karadeniz Vapuru, yıllarca denizlerimizde yolcu ve yük nakliyatında kullanıldı. 46 yılın sonunda limana demirlenen vapur, 1954 yılında hurdaya çıkarıldı ve İtalya’ya götürülerek parçalarına ayrıldı.
Karadeniz Vapuru hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek için Seyr-i Türkiye belgeselini izleyebilirsiniz.
- Kaynaklar: İşte Atatürk, Kıbrıs Kıyı Emniyeti
