Ukrayna çatışması yüzünden Rusya Federasyonu‘na açılan yaptırım savaşında, AB’nin temmuzda onaylanan 6. yaptırım paketi kapsamında Rusya’dan deniz yoluyla ham petrol tedariki 5 Aralık prestijiyle büsbütün kesiliyor. Avrupa Birliği, ABD‘nin de bastırmasıyla petrol ve hatta doğalgaz için tavan fiyat tartışmalarını da gündeminden düşürmüyor.
Ancak AB hükümetleri global petrol arz şokuna neden olmadan Rus petrolüne tavan fiyat uygulanması konusunda görüş ayrılıkları yaşıyor. AB’nin 5 Aralık’ta tavan fiyat uygulamasını açıklaması bekleniyor. G7 içerisindeki Avrupa ülkeleri Rus petrolünde tavan fiyat düzeyinin 65-70 dolar aralığında olmasını teklif ederken Polonya, Estonya ve Litvanya daha düşük fiyat, Yunanistan, Malta üzere ülkeler de daha yüksek tavan fiyat olmasını öneriyor.
Rusya Federasyonu ise tavan fiyat uygulamaya kalkışanlara petrol tedarik etmeyeceğini lisana getiriyor. Moskova, böylesi teşebbüslerin tedarik zincirini bozacağı ve global güç piyasasındaki durumu da karmaşıklaştıracağını belirtiyor.
5 Aralık’ta devreye girecek petrol yaptırımları, AB içinde Rus petrol ve doğalgazına tavan fiyat tartışmaları ve global piyasalara tesirini GazDay Genel Müdürü ve güç uzmanı Mehmet Doğan ile konuştuk.
‘Avrupa’daki rafineriler verimsiz çalışmaya başlar’
Mehmet Doğan’a nazaran, bir yandan tavan fiyat öbür yandan Rus petrolünün deniz yoluyla alınmamasından bahseden Avrupa Birliği ve G7’nin kararlarını ne kadar düşünerek aldığı soru işareti. Rusya’nın tavan fiyat uygulayana petrol satmama kararını anımsatan Doğan, bu durumun boru çizgileriyle gelen petrolün de kesilmesine yol açacağını belirtti. Avrupalıların akaryakıt, dizel, mazot üzere eserleri de marttan itibaren almamaktan bahsettiğini söyleyen Doğan, bunun Avrupa rafinerilerinin çok verimsiz çalışmasına yol açacağını kaydetti:
“Bunu ikiye bölmek lazım. Birincisi doğalgaza uygulanacak tavan fiyat, ikincisi petrole uygulanacak olan tavan fiyattan bahsediyorlar. Petrolü de kendi içinde ikiye bölmemiz lazım. Zira bir tavan fiyattan bir de Rus petrolünü gemi yoluyla almamaktan bahsediyorlar. G7 ülkeleri, ‘Rus petrolüne 60-70 dolar bandında tavan fiyat uygulamamız lazım’ diyorlar. G7 içinde AB ülkeleri de var. Polonya üzere ülkeler daha da düşük tavan fiyat olması gerektiğini, zira Rusya’nın savaşı petrolle finanse ettiğini söylüyor. AB, ‘5 Aralık’tan itibaren deniz yoluyla Rus petrolü almayacağım’ diyor. Boru sınırları yoluyla gelene bir şey demiyor. Macaristan üzere ülkelere 18 ay mühlet tanındı. Ancak bu o denli garip bir denklem ki bunun içinde Rusya’nın açıklamaları var, ‘Petrole tavan fiyat uygulayanlara satmayacağım’ diyor. Buranın getirisi şu olabilir ki bu Avrupa için dehşetli bir senaryo. Ne kadar bunu düşünüyorlar farkında değilim, zira bugüne kadar aldıkları kararları düşünerek aldıklarını göremiyorum. Boru çizgileriyle gelen petrolün de kesilmesine neden olur bu. Şayet tavan fiyat uygulama kararı alırsa G7 üyeleri, Avrupa her ne kadar ‘Boru çizgilerinden alacağım, yalnızca deniz yolunu keseceğim’ dese de tesiri olur. Öbür taraftan da akaryakıt, dizel, mazot üzere şeyleri de marttan itibaren almayacağız diyorlar. Avrupa’da rafineri çok verimsiz çalışacak. Rus petrolü olmadan bütün rafineriler ağır ve hafif petrollerin karışımına nazaran tasarlanmıştır, rafineriler çalışır lakin düşük verimlilikte çalışacaklar. O yüzden Amerika, Venezuella ile anlaşmak zorunda kaldı. G7’den Japonya nasıl bir hal alacak bilmiyorum. Onlar da petrol alıyorlar, onların da petrollerinin kesilme durumu gündeme gelecek. Biz daha bu işi nasıl karıştırabiliriz diyerek bu türlü bir uygulamaya geçiyorlar. Ancak gördüğüm kadarıyla rafine eserler bundan çok fazla etkilenir. Fiyatları artar, zira Avrupa’daki rafineriler verimsiz çalışmaya başlar. Bu türlü olunca maliyete tesiri olur. Daha beteri boru sınırıyla gelen de giderse Avrupa için apayrı bir dünya olur, tesirleri de her tarafta gözükür.”
‘Bir sürü ülke Rus petrolünü almaya devam edecektir’
Bazı Avrupa ülkelerinin yalnızca boru çizgisiyle petrole ulaşabildiğini anımsatan Doğan, tavan fiyat uygulanması halinde ellerindeki boru sınırıyla gelen petrolden de olacaklarını belirtti. Doğan, Hindistan ve Çin üzere birçok ülkenin Rus petrolünü satın alma bahtı olabileceğine ederken, tavan fiyatın uygulanmaması gerektiği görüşünü lisana getirdi:
‘Doğalgaza tavan fiyat üzerinde mantıklı düşünülmemiş bir konu’
Doğalgaz probleminin ‘üzerine mantıklı biçimde hiç düşünülmemiş bir konu’ olduğunu söyleyen Doğan’a nazaran, bu ‘çok fazla para kazanmayın’ mantığı ile hür piyasaya müdahale eden garip bir uygulama olur. Doğan, bu sıkıntıda 13 Aralık’ta yapılacak toplantıdan sonuç çıkmayacağını düşünürken, “Çünkü ipe sapa gelmez bir kural manzumesi” vurgusu yaptı:
‘Türkiye’nin güç köprüsü, ticaret merkezi olma sorunu için yatırım gerekli, en azından 4 yıllık bir konu’
Türkiye’nin güç merkezi üssü haline getirilmesinin kısa vadede olmayacağını ve yeni boru sınırları gerektiğini belirten Doğan, burada verilen bildirinin Türkiye’nin elindeki gazla yaz periyotlarında AB’ye yardım durumu olabileceğini söyledi. Lakin Doğan, Türkiye’nin de Rusya gazına bağımlı olduğunu anımsattı:
‘Türkiye’nin Bulgaristan üzerinden gaz getirme talihini Avrupalılar bloke etti, artık bu kapının açılmasını istiyorlar’
The Economist mecmuası son kapağında Türkiye’yi kattığı ‘donan Avrupa’ haritasına yer verirken, Mehmet Doğan iki yüzlü davranışlara dikkat çekti. Doğan vakti Türkiye’nin Bulgaristan üzerinden gaz getirme bahtını Avrupalıların bloke ettiğini anımsatırken, artık de bu kapının açılmasını kendilerinin istediğini belirtti:
‘Biz bu kış kriz yaşamayacağız’
Doğan, Türkiye’nin ekim ve kasım aylarında uygun hareket edip yüksek ölçüde LNG aldığını belirtirken, Çin’de kapanmalardan dolayı talep düşmesinin hem Türkiye hem de Avrupa’nın işine yaradığını söyledi. Doğan’a nazaran, Türkiye’de bu kış bir kriz yaşamaz:
