ÖRAV Sohbetlerine katılan İz Öztat: “Güncel sanatta atölye süreci çocuğun içgüdüsel reaksiyonunu teşvik eder”

Öğretmen Akademisi Vakfı, her ay gerçekleştirdiği ÖRAV Sohbetleriyle; bilgi ve tecrübeleri, sıra dışı meslekleri ve hayatlarıyla, ilham veren konukları öğretmenlerle bir ortaya getirmeye devam ediyor. ÖRAV’ın Youtube kanalından herkesin erişimine açık olarak yayınlanan sohbet serisinin bu ayki konuğu, ABD’de Oberlin College’da Görsel Sanatlar eğitimi alan sanatçı İz Öztat oldu. Kültür, sanat ve araştırma kurumu SALT’ın Genel Müdürü Deniz Ova moderatörlüğünde gerçekleşen sohbette; aktüel sanatın tarifi, sanatçı pratikleri ve aktüel sanatı anlamak ve yorumlamak üzerine konuşuldu.

‘’Disiplinler ortası eğitim, sanatçı pratiğinde çok önemli’’

‘’Amerika’ya burslu olarak psikoloji okumaya gittim lakin Amerika’daki eğitim sisteminin farklı alanlardan da ders almanızı zarurî kılması sonucu ikinci sınıfta aldığım bir sanat tarihi dersiyle alanımı değiştirme bahtım oldu. Sanatçı pratiğim için farklı disiplinlerden dersler almak benim için çok pahalı. Bu disiplinler ortası eğitimin benim de sanatçı pratiğimde değerli olduğunu söyleyebilirim.’’

Farklı alanlardaki deneyimler pratiğe yansıyabiliyor. Pekala pratik tam olarak ne manaya geliyor?

‘’Pratik ısrarla bir sürecin içinde olmak ve yalnızca sonunda ortaya çıkan, izleyicinin gördüğü yapıttan fazla çok farklı kademeleri olan bir süreçtir. Kısaca araştırma, o araştırmanın gerektirdiği metotları oluşturma ve sonrasında buna biçim vererek izleyiciyle buluşacak hale getirme etaplarını içerir. Bunlara ek olarak çok farklı alanlarda saha araştırması, arşiv araştırması, birtakım birincil kaynaklara erişim, stüdyoda geçirilen vakit ve üretmeyi de içeren ve tam da nereye gideceğini yaptıkça bulabildiğimiz sürece pratik diyorum.’’

1960 sonrasında sanatkarların ürettikleri devirde yeni mevzularla ilişkilenen yapıtlar yeni sanattır

‘’1960 sonrası yapılan, sanatkarların ürettikleri periyotta aktüel olan hususlarla ilişkilenen yapıtlara şimdiki sanat deniyor. Benim için bu alanı tanımlayan iki tane değerli aks var. Bir tanesi sanatla hayat ortasındaki ayrımın ortadan kalkması ve bunların iç içe geçmesi. Açıklamak gerekirse şimdiki sanat; herkesin hayatında gündelik olarak var olan birçok pratiğin sanat olarak tanımlanabilir olması durumu, yani yemek yapmak, kolektif süreçler oluşturmak, paylaşılan birtakım süreçler organize etmek, ilişkisel süreçleri başlatmak üzere aktivitelerin sanat olarak sahiplenilebildiği, üretimin kesimi olabildiği bir alan. Araştırılan mevzunun gerektirdiği prosedürler ve mecralar aracılığıyla ortaya çıkan yapıt ise ikinci tarifi oluşturuyor. Hasebiyle boya, kanvas, heykel, taş, mermer üzere kullanılan klâsik gereçlerden bağımsız olarak; sanatkarın ele aldığı mevzunun gerektirdiği her tıp ifadeyi kabul eden, sergileyen pratikleri yeni sanat olarak tanımlayabiliriz.’’

‘’Sanatın potansiyeline izleyicinin faal iştiraki sayesinde ulaştığını düşünüyorum’’

‘’Sanat yapıtının deneyimlenmesi ve yorumlanması etabında, izleyicinin etkin iştirakinin çok kıymetli olduğunu ve sanatın böylelikle potansiyeline ulaştığını düşünüyorum. Yapıtla karşılaştığımızda yalnızca gözümüzle değil duyularımızla da algılamanın kıymetini fark etmeliyiz. Yapıta sadece ondan ne anlamalıyım formunda yaklaşmak yerine bunu bir tecrübe ve müsabaka olarak alıp bizde ferdî olarak çağrıştırdıklarını gözlemleyebiliriz. Daha sonra bu yapıtın bağlamını ve sanatkarın niyetini de işin içine katarak yapıtı okumaya çalışabiliriz. Ayrıyeten sanatkarın niyetinin yapıtın tüm okumalarını belirlemesi ve birincil olması fikrinden uzak duruyorum. Kurumlar ise bu süreçte işlerin yalnızca yorumlanmasında değil bir yandan işlerle karşılaşan izleyicilerin onlardan yola çıkarak üretim süreçlerine girmesine de aracılık edebiliyor. Bunlar, okullarla ve öğretmenlerle yapılan iş birliklerinde de mümkün.’’

Atölye süreci içgüdüsel çocuk reaksiyonunu teşvik ettiği ve toplumsal onay düzeneğinin dışına çıktığı vakit daha anlamlı

‘’Yapıtın bir çıkış noktası oluşturması ve sonrasında mümkün olduğunca sınırlama ve direktif vermeden, yapıttan yola çıkarak bir üretim sürecine girilmesinin çok ülkü olduğunu düşünüyorum. Yönlendirme olmadan açık uçlu bir sürece girmek ve bilhassa çocuklarla çalışılan durumlarda yapılan işe takdir ve onayla yaklaşarak değil, o bireyin kullandığı malzemeyi ve verdiği yansıyı anlamaya çalışarak, ona sorular sorarak ve onun o malzemeyi daha derinlemesine keşfetmesini teşvik edecek biçimde yorumlarla devam etmek atölye sürecinde daha manalı. Zira hepimizin tabiatında yaptıklarımız için bir çeşit onay sistemi toplumsal olarak içimize işlemiş durumda. Atölye çalışmalarında bu onay ve takdirin dışına çıkıp çocuğun içgüdüsel olarak verdiği yansıyı teşvik eden ve onu anlamaya çalışan bir yaklaşım bana daha yakın geliyor.’’