Tarih 23 Mart 1994. Moskova’dan Hong Kong’a gidecek yolcular, F-OGQS kuyruk numaralı Airbus A310 tipi uçağa bindiler. Ancak seyahat, hiç ummadıkları bir olaya yer verdi. Üstelik küçük bir ‘aile ziyareti’ yüzünden.
Aeroflot hava yolu şirketinin 593 numaralı uçuşu, 63’ü yolcu ve 12’si uçuş takımı olmak üzere toplam 75 kişinin hayatını kaybetmesiyle sonlandı. Uçak, Rusya’nın güneyindeki Kemerovo Oblastı’nda ‘Kuznetsk Alatau’ sıradağlarına düştü.
Peki, uçağın düşüşüne ne yol açtı?
- Düşen uçağın 1993’te çekilen fotoğrafı.
Uçak düştükten sonra yapılan teknik incelemeler, uçağın sistemlerinde hiçbir sorun olmadığını gösterdi. Esasen uçağın kendisi de aslında yaşlı değil, henüz 1992 yılında hizmete girmişti. Gerçek, kara kutunun incelenmesiyle ortaya çıktı.
Uçuşta yer alan yolcuların ortasında, yedek pilot Yuroslav Vladimirovich Kudrinsky’nin 16 yaşındaki oğlu Eldar ve 12 yaşındaki kızı Yana da vardı. Bu, hayli olağan bir durumdu.
Eldar ve Yana, uçuş sırasında babalarını uçağın kokpitinde ziyaret etti. Aslında bu da o devir için olağan ve yasaldı. Ama olağan olmayan şey, Yuroslav’ın uçağın denetimlerini çocuklarına vermesiydi.
Evet, 75 kişilik kocaman uçağın denetimleri iki çocuğun eline geçti:
Kokpiti ziyarete gelen çocuklardan denetimi eline birinci alan, Yana oldu. 12 yaşındaki kız, denetimlere fazla baskı uygulamadı, hasebiyle otopilotun devre dışı kalmasına yol açmadı. Uçak, otopilot denetiminde seyrine devam etti.
Fakat Eldar durumu biraz abarttı. Çocuk, uçağın kontrollerine gereğinden fazla yük uyguladı ve otopilotun devre dışı kalmasına yol açtı. Uçağın kanatçıkları, artık denetim çubuğundan elle denetim ediliyordu. Suratı ise hala otopilotun denetimindeydi.
Pilotlar, durumun farkına geç vardı ve her şey zincirlemesine yaşanmaya başladı:
Uçak denetimleri artık Eldar’ın elindeyken uçak, sağa yatmaya başladı. Pilotlar, ihtar ışıklarının farkına varmadan ekrandaki rotanın neden değişmeye başladığını sorguladı.
Fakat gerçeğin anlaşılmasına kadar geçen müddette Eldar, uçağın denetim çubuğunu kendisine hakikat çekmişti. Uçağın burnu, 45 dereceyi bile aşarak 90 dereceye yakın dikliğe ulaşmış, gökyüzüne bakıyordu.
Doğal olarak uçak, artık hızını büyük ölçüde kaybetmişti. Süratle yere gerçek düşmeye başladı. Otopilot, durumdan kurtulmak için motorların gücünü artırdı, burnu aşağı hakikat çekmeye başladı. Uçak artık düşmeye değil, yeryüzüne dalmaya geçti.
Bir mühlet sonra uçağın denetimleri tekrar pilotların eline geçti. Lakin pilotlar, bu kere uçağın burnunu düzeltmek için fazla güç uyguladı ve uçağın burnunu fazla kaldırarak yine düşmeye başlamasına yol açtı.
Pilotlar, bu yanlışlarını da düzeltmiş olsalar da artık çok geç idi. Uçak, artık kurtarılamayacak kadar alçalmış, 1.300 feet (yaklaşık 400 metre) irtifaya gelmişti. Artık kaçacak yer yoktu ve uçak, dağ yamaçlarına çarptı.
Uçağın iniş grupları kapalı, motorları tam güçteydi. Düştüğü alan 1,5 metre kalınlığında kar katmanıyla kaplı; ağaçlık bir alandı. Çarpmanın tesiriyle uçak parçalandı, yandı.
- Uçağın düştüğü tam pozisyon, 53°30’00.0″N 88°15’00.0″E
İşin daha üzücü yanı da vardı:
Uçaktan elde edilen bilgiler, pilotların hiçbir müdahele yapmaması durumunda aslında uçağın bu düşüşten kendi kendine kurtulabileceğini gösterdi. Yani pilotlar, birinci otopilot hareketinden itibaren kontrolleri hiç ellemeseydi, uçak kurtarma hareketini tamamlayacak ve rotasına devam edecekti.
Aeroflot, kazadan sonra kokpitte çocuk bulunduğu bilgisini yalanlamıştı:
Uçağı kiralık olarak kullanan Aeroflot, kokpitte çocuk olduğu bilgisini ilk etapta yalanladı. Fakat Moskova merkezli Obozrevatel mecmuasının kokpit içindeki kayıtları paylaşmasıyla birlikte gerçeği itiraf etti.
Üstelik uçuş sırasındaki kokpit ziyaretleri, bu kazanın akabinde bile yasaklanmadı:
Uçuş sırasında yolcuların kokpit ziyareti, 11 Eylül 2001’deki taarruza kadar devam etti. Natürel bu ziyaretler pilotların ve hava yollarının inisiyatifindeydi. Ancak 11 Eylül’ün akabinde uçuş sırasındaki tüm ziyaretler yasaklandı.
Kokpit ziyareti, günümüzde sırf uçuş öncesinde pilotların müsaadesiyle yapılabiliyor. Ayrıyeten pilotlar, tekrar hava yolu şirketlerinin kurallarına bağlı olarak uçuş hazırlıklarını yaparken kokpite çocukları da kabul edebiliyor.
