Bir gün Webtekno’da bir haber başlığı gördüğünüzü düşünün; ”Geleceğinizi gören ve çok yüksek oranda hakikat iddialar yapan bir yapay zeka geliştirildi: Neden öleceğinizi bile varsayım edebilecek!”
Tamam, tahminen mevt nedeni biraz abartı oldu ancak geleceği kestirim edebilen bir yapay zeka fikri güya ‘hayatta inanmam’ diyeceğimiz bir şey değil artık… Pekala bilim bu bahiste ne söylüyor? Yapay zeka bir gün geleceği görüp ‘falcı bacı’ tadında bir hizmet sunabilir mi? İnsanlığın geleceğini görebilir mi? Yakından bakalım.
Günümüzde halihazırda dengeli iddialar yapan bilgisayarlar var
Buna da çok şaşırdığınızı düşünmüyorum. Maçların nasıl sonuçlanacağına yönelik hesaplamalar yaparak galibin kim olacağına dair oranlar sunan, hava durumu iddia eden, iktisat, finans ve pazarlama alanlarında hesaplamalarla raporlar sunan, bir işin ya da operasyonun başarılı gitme ihtimalini hesaplayan, bir kişinin rastgele bir hastalığa yakalanma ihtimalini hesaplayan… Artık aklımıza gelmeyecek sayıda fazla örnek için bilgisayarlar bunu esasen yapıyor.
Ancak biz daha da ileri gidip ‘geleceği her şeyiyle, mutlak doğrulukta bilmek‘ üzere bir durumdan bahsediyorsak o noktada karşılık çok daha karmaşık.
İsterseniz hazır gündemdeyken bunu FIFA Dünya Kupası’nın şampiyonunun kim olacağı sorusu üzerinden açıklayalım;
Günümüz teknolojisiyle FIFA 2022’yi kimin kazanabileceğine dair hesaplamalar yapabiliriz. Hatta The Alan Turing Institute tarafından geliştirilen yapay zeka AIrsenal, daha evvel gerçek iddiada bulunduğu bu bahiste bu sene için Brezilya’nın şampiyon olma mümkünlüğünün en yüksek olduğunu söyledi.
Fakat kritik nokta da burası; neredeyse 150 yıldır gerçekleştirilen tüm milletlerarası müsabakaları ‘öğrenen’, kadrolarla ilgili pek çok bilgi edinen Alrsenal, 100 bin sefer çalıştırıldı ve sonuç olarak sadece bir kestirimde bulunabildi. Bu iddiası ise Brezilya’nın %25 oranla şampiyon olacağı…
Peki şampiyonu %100 yanlışsız bilme ihtimali yok mu?
Bu soruya yanıt vermek için evvel bir yapay zekanın bu tıp süreçlerde nasıl çalıştığına göz atmak gerekiyor.
Yapay zeka, geleceğe yönelik rastgele bir soruya karşılık verebilmek için dataya muhtaçlık duyuyor. Ne kadar ayrıntılı datayı ‘öğrenirse’ sonucunun gerçek olma ihtimali de o kadar artıyor. Sonra bu bilgiler bir bilgisayar tarafından işleniyor, bir arayüz ile sunuluyor. Süreç en kolay haliyle bu türlü ilerliyor.
İşte bu senaryoda, tekrar FIFA 2022 örneği üzerinden gidecek olursak, en gerçek varsayım için daha fazla data gerekiyor.
Takımlarda yer alan futbolcular, bu futbolcuların sakatlıkları, performans grafikleri ya da birlikte oynadığı başka futbolcularla etkileşimleri ve sonuçları, hava durumu, stadyum hakkında bilgiler, top hakkında bilgiler, maç saatleri, karşı karşıya gelen rakiplerin daha evvelki tüm maçlarına ilişkin tüm bilgiler hatta tahminen stadyumdaki seyirci sayısı bile bir maçın sonucuna tesir eden faktörler olabilir…
Bunlar benim aklıma gelenler oldu, kesinlikle çok daha fazlası da vardır. Lakin bir de bunca dataya karşın anlık olarak gelişen ve öngörülemeyecek olayların sonuca tesirleri var. Örneğin bir ekibin sakatlık oranı neredeyse sıfır olan golcüsü birdenbire sakatlanırsa bu yapay zekanın hesaplayamadığı bir senaryo olur ve tüm sonucu etkileyebilir.
Nihayetinde yapay zeka elindeki datalarla ulaşılanlar dışında bir sonuca varamayacaktır ve öngörülemeyen olayların tesirinin bu sonucu bozma ihtimali her vakit vardır.
Bol bol andığımız meşhur ‘algoritmalar’ da aslında bir nevi falcılık yapıyor ama…
Google, Meta üzere şirketlerin verilerimizi toplayıp karşımıza nasıl da isabetli reklamlar çıkardıklarından sık sık bahsederiz. Hatta artık çok yeterli biliyor olmamıza karşın ”Ya inanılmaz, daha dün ayakkabı mı alsam dedim, pat karşıma reklamı çıktı oğluuumm!” diyerek inatla şaşırmaya devam ederiz.
Burada da aslında şirketlerin algoritmalarının bir nevi ‘falcılık’ yaptığını görüyoruz. Algoritmalar, gelecekte alma potansiyelimiz olan eserleri, takip etme ihtimalimiz olan hesapları, gitme ihtimalimiz olan aktiflikleri eleyip seçerek önümüze sunuyor. Lakin alışılmış ki bu noktada da art planda o dataları seçen ve algoritmaya taraf veren bir insan kesinlikle bulunuyor.
Gelecekte bu algoritmaların daha da gelişmesi ve daha fazla bilgiye ulaşması sayesinde ‘otomatik satın alma’ üzere sistemlerin ortaya çıkabileceği düşünülüyor. Örneğin telefonunuzu ne vakit aldığınızı bilen algoritmalar kullanıcı davranışlarınızı da hesaba katarak siz daha fark etmeden telefonunuzun ömrünün dolduğunu bilecek ve yeniden alışkanlıklarınızı bildiği için size en uygun telefon kapınıza gelecek…
Tabii ki bu örnek işin içine ‘benden habersiz paramı harcayıp bana telefon mu alacak’ üzere bir soru kattığı için kulağa garip gelmiş olabilir lakin bizim odaklandığımız problem algoritmaların bunları yaparak bir nevi sizin geleceğinizi sizden çok daha evvel bilmesi…
Sonuç olarak…
En genel tabiriyle bir ‘bilgisayarın’ bize rastgele bir mevzuda ‘mutlak doğruyu’ sunması ve falcılık yaparak geleceğimizi tekrar ‘mutlak doğrularla’ bilmesi mümkün değil. Yani yazının başında bahsettiğimiz ‘neden öleceğinizi bilecek’ tadında bir durumun yaşanması mümkün görünmüyor.
Fakat bu çok düzgün iddialar yapamayacağı manasına da gelmiyor. İş, üstte da anlattığımız üzere o ‘bilgisayarın’ sahip olduğu datalarda bitiyor. Yeniden de daha şimdiden gelişmiş bir algoritmanın dünya üzerindeki tüm falcılardan daha ‘yetenekli’ olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
