Makale, hepimizin bildiği gazete, mecmua ve internet sitelerinde yayınlanan bir edebi cinstir. Bilimsel makale ise bir makale çeşidi olarak kabul edilse bile aslında bir edebi tipten fazlasıdır. Zira ismi üzerinde konusu bilimdir ve genel bir anlatıdan fazla yazan kişinin bir husus hakkında yaptığı çalışmaları en net biçimde bahsin ilgililerine ve uzmanlarına sunduğu bir tıp rapor olarak görülmektedir.
İster bilim dünyasına yeni girmiş bir kişi olun, ister mevzunun uzmanı bir profesör; kurallara ve sisteme uyduğunuz sürece bir bilimsel makale yazabilir ve hatta bunu memleketler arası bilim mecmualarında yayımlatabilirsiniz. Elbette hiç kimse haydi oturayım ve bir bilimsel makale yazayım deyip de bu türlü bir rapor yazamaz, bilinmesi gereken değerli kurallar var. Bilimsel makale nedir, nasıl yazılır gibi merak edilen mevzuları gelin tüm ayrıntılarıyla inceleyelim.
Temelden başlayalım, bilimsel makale nedir?
Temel bir tarif yapmak gerekirse bilimsel makale; kişinin yaptığı özgün bir araştırmaya dair sonuçların belirlenmiş formata uygun olarak hazırlanması ile oluşturulmuş rapordur. Bilimsel makale, konusuna has yayın organındaki editörler ve bahsin uzmanı bağımsız hakemler tarafından denetlenir.
Bilimsel makale, kelam konusu araştırma ile ilgili kişinin açıklamasıdır. Bu açıklama ile okuyucuya kıymetlendirme yapma, söz konusu deneyi tekrarlama ve gibisi çalışmalar için imkan sağlanmış olur. Bu nedenle derli toplu ve sade bir biçimde lakin gerekli tüm bilgiyi verecek biçimde hazırlanmalıdır.
Gelelim mevzumuza, bilimsel makale nasıl yazılır?
- Bilimsel makale yazımına hazırlık süreci
- Bilimsel makale yazım süreci
Bilimsel makale yazımına hazırlık süreci:
- Bilimsel makalenin konusunu belirleyin.
- Yapacağınız çalışmanın gayesini belirleyin.
- Konu hakkında literatür taraması yapın.
- Konu hakkında bulduğunuz kaynakları derleyin.
- Makalenizi nasıl özgünleştireceğinizi düşünün.
Bilimsel makalenin konusunu belirleyin:
Bilimsel makalenin konusundan fazla belirlemeniz gereken aslında makalede anlatacağınız çalışmanın hususudur. Düşünün, aklınızdaki hususta bir çalışma yapmak gerçekten bilim dünyasının işine yarayacak mı? Alanınızda gereksinim duyulan bir hususta çalışma yapmalısınız. Yoksa herkesin zati yıllardır çalışıp durduğu tanınan bir mevzuda çalışma yapıp bunu bir bilimsel makalede sunarsanız ve şayet eşsiz bir sonuç bulamazsanız ortada kaybolur gidersiniz
Yapacağınız çalışmanın emelini belirleyin:
Bilimsel makale çalışmasının hazırlık süreci düşünsel bir süreç olduğu için bahsinizi bulduktan sonra düşünün; ben bu çalışmayı niçin yapıyorum, gayem nedir? Bir görüşü savunmak mı istiyorsunuz yoksa bir görüşü çürütmek mi istiyorsunuz? Emin olun esasen bu soruların cevaplarını bulmaya başladığınız vakit ister istemez önünüzde bir yol haritası açıldığını da görmüş olacaksınız.
Konu hakkında literatür taraması yapın:
Çalışma yapacağınız mevzuyu ve gayenizi bulduktan sonra sıra geldi mevzu hakkında kaynak toplamaya yani literatür çalışması yapmaya. Konunuz ne olursa olsun daha evvel hazırlanmış pek çok tez, kitap, mecmua, tutanak, sempozyum kaydı, sunum bildirisi, akademik internet sitesi ve gazete haberi bulabilirsiniz. Merkez kütüphaneler ve üniversite kütüphaneleri literatüre ulaşma konusunda birer cevherdir. Elbette kaynağa ulaşmak için internet araştırması yapmayı da ihmal etmeyin.
Konu hakkında bulduğunuz kaynakları derleyin:
Konunuz ne olursa olsun emin olun pek çok kaynağa ulaşacaksınız ve yeniden emin olun bunların büyük bir kısmı işe yaramaz olacaktır ama tekrar de bunları görmezden gelmeyin ve elinize geçen konunuzla ilgili ne varsa okuyun. Sonra başlayın derleme yapmaya. Kıymetli noktaların altını çizin, notlar alın, niyetlerinizi ekleyin. Elediklerinizi neden elediğinizi, kaynak olarak aldıklarınızı neden seçtiğinizi not alın. Notlara kaynak hakkındaki ayrıntıları eklemeyi de ihmal etmeyin.
Makalenizi nasıl özgünleştireceğinizi düşünün:
Eğer daha evvel eşi gibisi görülmemiş bir bahiste çalışma yapmıyorsanız bilimsel makalenizi özgünleştirerek öne çıkarmak için bazı usuller izlemelisiniz. Kimi uzmanlar bunun için anket ve mülakat metotlarını kullanarak içeriği zenginleştirmenizi önerirler. Bu noktada yabancı lisanda yazılmış makaleleri inceleyebilirsiniz. Şayet daha evvel lisanımıza çevrilmedilerse bunları çalışmalarınızda kaynak göstererek kullanmanız, bilimsel makalenizi de daha özgün hale getirecektir.
Bilimsel makale yazım süreci:
- IMRAD formatını kullanma
- Başlık hazırlama
- Kısa özet hazırlama
- Giriş hazırlama
- Malzeme ve prosedürler kısmını hazırlama
- Sonuç kısmını hazırlama
- Tartışma yazma
IMRAD formatını kullanma:
Introduction, Methods, Results And Discussion kısaca IMRAD, Türkçesi ile Giriş, Metot, Sonuçlar ve Tartışma; bilimsel makalelerde kullanılan yazım biçimidir. Çalışmanın konusunun raporlandığı bilimsel makale bu biçime uygun olarak hazırlanmalıdır.
Başlık hazırlama:
Bilimsel makalenin başlığı, her yerde görülen ve makale hakkında birinci izlenimi veren kısım olduğu için son derece değerlidir. İçeriği en az sayıda söz ile en yanlışsız biçimde yansıtmalı, kısaltma ve formüller içermemeli, içeriği anlatmayacak kadar kısa olmamalı ve gereksiz sözlerle dolu olacak kadar da uzun olmamalıdır.
Kısa özet hazırlama:
Kısa özet, ismi üzerinde yazdığınız tüm makalede neler olduğunu basitçe anlatan kısa bir metindir. Pek çok okuyucu öncelikle kısa özeti okur ve ilgisini çekerse makaleyi okumaya devam eder. Geçmiş vakit kipinde yazılmalı ve makalede yer almayan bilgiler vermemelidir. Tek başına da yayımlanacağı göz önünde bulundurularak ana kısma bakmaya gereksinim duymadan okunacak biçimde yazılmalıdır.
Giriş hazırlama:
Giriş kısmı aslında okuyucuya çalışmayı izah etme alanıdır. Burada sorundan bahsedilir, neler incelendiği anlatılır, hipoteze ve kısaca elde edilen sonuca yer verilir. Çalışmada kullanılan prosedür giriş kısmında anlatılır. Çalışmanın ana bulguları anlatılmalıdır. Çalışma sonrası elde edilen sonuçlar da giriş kısmında en sade haliyle okuyucuya sunulmalıdır. Ana kısımda yer alan kısaltmalardan bu kısımda bahsedilebilir.
Malzeme ve yollar kısmını hazırlama:
İşte bu kısım en ayrıntılı yazılması gereken kısımlardan bir tanesi zira okuyucu, buradaki bilgiler ışığında genel olarak tüm çalışmayı kıymetlendirmektedir. Geçmiş vakit kipinde yazılan bu kısımda, çalışmada kullanılan formül detaylarıyla anlatılır. Çalışmanın tanım edildiği ve gerekirse savunulduğu kısım de tekrar burasıdır.
Sonuç kısmını hazırlama:
Sonuç kısmında artık çalışmanın ayrıntılarından değil, çalışma ile elde edilen sonuçtan bahsedilir. Tekrar eden datalar yerine örnek datalar kullanılmalıdır. Çalışmanın olumsuz istikametlerine burada yer verilebilir. Şayet sonuçlar tablo biçimindeyse ve açıkça anlaşılıyorsa bir metin ile açıklamaya gerek yoktur.
Tartışma yazma:
Tartışma artık zurnanın zırt dediği kısımdır. Çalışmadan ve sonuçlardan bahsedilmez, olması gereken kıymetlendirme yapmaktır. Çalışma hakkındaki değerlendirmeleri ve yorumları burada anlatabilirsiniz. Hipotezi destekleyip desteklemediğinizden bahsederek öteki çalışmalarla olan ahengini ya da uyumsuzluğunu anlatabilirsiniz. Tartışma kısmını kısa bir özetle bitirebilirsiniz.
Bilim dünyasındaki çalışmaların bel kemiği olan bilimsel makale nedir, nasıl yazılır gibi merak edilen soruları yanıtlayarak mevzu hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik. Elbette akademik bir çalışma olan bilimsel makale çok daha ayrıntılı bir bahis lakin bu yazımızda hiç bilgisi olmayanların husus hakkında fikir sahibi olmasını hedefledik.
