Türk Kültür ve Sanat Derneğinin düzenlediği “Cumhuriyet Kazanımları” konulu panellerin ilkinde, akademisyenler tarafından cumhuriyetin kurulma aşaması ve sonrasında yaşananlar ele alındı.
Türk Kültür ve Sanat Derneği, cumhuriyetin 100. yılı nedeniyle “Cumhuriyet Kazanımları” konulu iki panel gerçekleştirecek. Panellerin ilki, İzmir Mali Müşavirler Odasında düzenlendi. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İntikal Eden Miras”, “Cumhuriyet Dönemi’nde Dış İlişkiler” ve “Cumhuriyet Dönemi’nde Eğitim ve Kültür” konularının tüm yönleri ile ele alındığı panelin moderatörlüğünü tarih bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Nejdet Bilgi yaptı. Panele konuşmacı olarak çeşitli üniversitelerden tarih bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ömer Turan, tarih bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Mevlüt Çelebi ve tarih bölümü başkanı Prof. Dr. Hakkı Uyar katıldı.
“Çok zor bir mücadele verdik”
Prof. Dr. Ömer Turan, cumhuriyetin başlangıç noktasından itibaren ülkemizin bağımsız bir devlet olarak dünya tarihinde yerini alma sürecini ana hatları ile aktardığı konuşmasında, “Cumhuriyetin temeli, Lozan Antlaşması’nın imzalanmasıdır. 1. Dünya Savaşı’ndan mağlup olarak çıkıp 30 Ekim’de Mondros’un imzalanmasının ardından işgaller başladı. Üzerinden 2 hafta geçmeden İstanbul işgal edildi. Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs’ta Samsun’a çıkması ve bu süreçte Anadolu’da kurulan çeşitli teşkilatları birleştirmesi ile başlayan Milli Mücadele ile mutlu sona ulaşıldı. Lozan Antlaşması’na galip bir ülke olarak katıldık. İtilaf Devletleri ise 1. Dünya Savaşı’nı bitiren anlaşmaların sonuncusunu imzalamak üzere katıldı. Çok zor bir mücadele verdik. Bu büyük mücadele ve zafer sonucunda kurduğumuz Türkiye Cumhuriyeti inşallah hep yaşasın” diye konuştu.
“Lozan, kurtuluşun ve kuruluşun belgesidir”
Prof. Dr. Mevlüt Çelebi, “Cumhuriyet Dönemi’nde Dış İlişkiler” konulu konuşmasında, “Lozan, kurtuluşun ve kuruluşun belgesidir. İstiklal Savaşı bağlamında kurtuluşun, cumhuriyet bağlamında kuruluşun belgesidir. Bize ait olan hiçbir şeyi Lozan’da kaybetmedik. Sadece kapitülasyonların kaldırılması bile bu anlaşmanın ne kadar anlamlı ve önemli olduğunu gösterir. 1923 Türkiye’sinde dost görünen tek millet Sovyetlerdir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda koruma ve kollama çok etkili olmuştur. Atatürk saldırmazlık anlaşmalarının imzalanması konusunda yoğun bir çaba içinde olmuştur. O bir barış adamıdır. Bölgesel paktların imzalanmasına önderlik etmiştir. Balkan ve Sadabat paktları onun önderliğinde imzalanmıştır. Bu büyük bir başarıdır. Uluslararası ilişkilerde daima diplomasiyi tercih etmiştir. 1936’da Montrö’nün imzalanması ile Boğazlar konusunda da zafer elde edilmiştir. ‘Yurtta barış, dünyada barış’, Atatürk’ün temel felsefesidir. Atatürk yapamayacağı hiçbir şeyin sözünü vermemiştir, hiçbir gücün önünde eğilmemiştir” dedi.
“Cumhuriyet Dönemi’nde ortak bir ulusal kimlik inşa edildi”
Prof. Dr. Hakkı Uyar, “Osmanlı Dönemi’nde Eğitim ve Kültür” başlıklı konuşmasında, “Osmanlı bir tarım toplumudur. Eğitim seviyesi oldukça düşüktür. 1923’te ülkedeki lise sayısı 23, lise öğrencisi sayısı sadece bin 241’dir. 1927 nüfus sayımına göre ülkenin yüzde 32’si tarımla uğraşmaktadır. Yüzde 61’i mesleksizdir, okuma-yazma oranı yüzde 10’un altındadır. Kadınlar açısından durum daha da kötüdür. 63 ilin 61’inde kadınların okuma-yazma oranı yüzde 10’un altındadır. Sadece İzmir’de yüzde 11, İstanbul’da yüzde 36’dır. Atatürk, tam bir devrimcidir. Eğitim ve kültür anlamında Cumhuriyet Dönemi’nde çok önemli kazanımlar elde edilmiştir. Ümmet kimliğinden millet kavramına geçilmiş, ortak bir ulusal kimlik inşa edilmiştir. Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu kurulmuş, Harf Devrimi yapılmış, millet mektepleri açılmıştır. Sadece köylere 26 bin öğretmen gönderilmiştir. 1923’te nüfusumuzun okullaşma oranı yüzde 2,96 iken, günümüzde 25 milyon öğrencimiz bulunmaktadır. Bu muazzam bir başarıdır” ifadelerini kullandı.
“Atatürk az milleti çok, aç milleti tok kılmıştır“
Panel moderatörü Doç. Dr. Nejdet Bilgi ise “Nüfusumuz 10 milyondan 85 milyona ulaştı. Bu nüfusu beslemeye, eğitim ve kültürle donatmaya çalışıyoruz. Askeri zaferler sonucunda cumhuriyet kuruldu. Ancak önemli olan onu uygarlık savaşıyla, iktisadi zaferlerle taçlandırmaktır. Atatürk İzmir’de yapılan İktisat Kongresi’nde, ‘Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, ekonomik zaferlerle taçlandırılmazlarsa kazanılacak başarılar yaşayamaz ve sürekli olamaz” demiştir. Atatürk az milleti çok, aç milleti tok kılmıştır“ sözleriyle paneli tamamladı.
Panel sonunda konukların soruları cevaplandırıldı. Türk Kültür ve Sanat Derneği Genel Başkanı Ayla Yücetürk ve Kurucu Başkan Sevgi Özküzne tarafından konuşmacıların teşekkür belgeleri takdim edildi.
