Hacettepe Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Odyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Esra Yücel; işitme duyusunun, öğrenmenin temel yapı taşı olduğunu belirterek,
“İşitme kayıplı bireylerin, koklear implant yahut işitme aygıtı sonrası sesleri duyması kâfi değildir. Onları anlamlandırmaları, işitmelerini öbür duyu sistemleri ile entegre etmeleri için işitsel rehabilitasyon şarttır” dedi.
Anne karnında 7’nci ayda başlayan işitme seyahati ömür uzunluğu devam eder. Bebekler doğmadan evvel kendi lisanlarına ilişkin konuşma seslerini tanır ve hafızalarına kaydeder. Doğumdan çabucak sonra kaydettikleri bu bilgileri başka duyular ile bütünleyerek öğrenme sistemini etkin halde kullanmaya başlar. Konuşma, lisan gelişimi ve irtibat için işitme sisteminin, bilişsel sistemle entegre çalışarak öbür duyular yoluyla elde edilen kavram ve bahisler ile birleştirilmesi gereklidir. Ömür uzunluğu devam eden bu süreçte, işitme duyusundaki minimal düzeydeki bozulmalar dahi bilişsel düşüşe ve öğrenme yollarının kapanmasına neden olur. İşitme yetersizliğini gidermek için koklear implant yahut işitme aygıtı üzere tedavi formülleri vardır. Tedavilerin faal olabilmesi içinse işitsel rehabilitasyon kuraldır.
‘Sesleri duymak kâfi değil, rehabilitasyon ile manalandırmak gerekir’
Hacettepe Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Odyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Esra Yücel, işitsel rehabilitasyon ile işitmenin ihtiyaçlarının belirlenerek öğrenme sürecinin aksamadan devam etmesinin amaçlandığını belirterek, ülkemizde işitsel rehabilitasyona hak ettiği ehemmiyetin verilmediğini vurguladı. Rehabilitasyonun çoğunlukla çocukların konuşma maharetini öğrenmesi yolunda atılan adımlardan biri olarak kabul edildiğini ve özel eğitim programlarının uygulanması ile hudutlu kaldığını kaydeden Prof. Dr. Yücel, “Unutulmamalıdır ki işitemeyen birey öğrenemez, işitme öğrenmenin temel yapı taşıdır. İşitme kayıplıların, sesleri duymasını sağlamak kâfi değildir. Sesleri manalandırmak gerekir. Bunu, manasını bilmediğiniz ve yabancı lisanda tekrarlananifadeleri duymak üzere örneklendirebiliriz. Bireylerin işitmelerini öteki duyu sistemleri ile entegre etmeleri,ancak işitsel rehabilitasyon sayesinde mümkündür. Ayrıyeten özel eğitim kurumundaki, kartlar, fotoğraflar ve kitap okuma ile hudutlu tecrübeler, hayatın içine adapte edilmeli. Hayatın içinde edinilecek manalı tecrübeler, çalışma belleğinin kullanılması için hayli değerlidir” dedi.
Prof. Dr. Yücel, kelamlarını şöyle sürdürdü; “Ülkemizde işitsel rehabilitasyon özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde uygulanıyor. Ayda 8 seans fiyatsız devlet takviyeli rehabilitasyon eğitimi veriliyor. Fakat çocuğun büyüme ve gelişimine nazaran, rehabilitasyon müddeti farklılık gösterebilir. Rehabilitasyon ile pek çok çocuğun, olağan işiten akranları ile birebir sınıflarda öğrenme ve toplumsal marifetlerini sürdürebildikleri, bilgi ve hünerleri doğrultusunda üniversite programlarında yer alabildikleri gözlenmektedir. Avukat, diş doktoru, öğretmen, odyolog üzere irtibata dayalı mesleklerde de vazife alabiliyorlar.”
‘Rehabilitasyona katılmayan yetişkinler bilişsel düşüş yaşar’
Koklear implant yahut işitme aygıtı kullanmaya başlayan yetişkinlerin de irtibat muhtaçlıklarını fark etme ve bunlara bağlı problemlerin çözümlenmesi bahislerinde talepte bulunmada etkisiz kaldıklarını anlatan Prof. Dr. Yücel, şunları kaydetti; “Bu bireylerde, işitme aygıtı yahut koklear implant ile ‘duyma’ sıkıntısını çözdükten sonra irtibat meselelerini da çözecekleri algısı vardır. Bu kümede rehabilitasyon ile sağlanan en değerli tesir ‘işitsel uyaran’ eksikliğine bağlı olan ‘bilişsel düşüş’, ‘depresyon’, ‘sosyal izolasyon’ ve ‘iş göremezlik’ üzere durumların oluşmasının önüne geçilmesidir.”
‘Koklear implantlı çocuklar yabancı lisan bile öğrenebilir’
Koklear implantlı çocukların bilişsel gelişimini de kıymetlendiren Prof. Dr. Yücel, şu tabirleri kullandı; “Koklear implantlar işitme aygıtından kâfi fayda göremeyen hadiselere uygulanır. İşitsel mahrumluk müddeti ne kadar kısa, işitme aygıtı ile edindiği manalı tecrübeler ne kadar çok ise implant sonrası elde edilen gelişimsel fayda o derecede fazla olur. Çocuğun implantlandığı kronolojik yaş, muvaffakiyetin temelini oluşturmaktadır. Lakin erken müdahale bahtına sahip olan çocuklar implantlanma yaşları gecikse dahi nörofizyolojik gelişimi kritik devirde sağlayabildikleri için implant sonrasında yaşıtlarına benzeri bir gelişim gösterir. Bu yeterlilik onların konuşma lisan marifetlerinin tahsili dışında, gelişimi bütünleyen farklı alanlarda da gereksinimleri olduğunu göstermiştir. Bilhassa soyut düşünme, muhakeme kurma, kendi kanılarını savunabilme, her ortamda toplumsal yeterlilik gösterebilme, anadili dışındaki öbür lisanları merak edip öğrenebilme bunlardan yalnızca bir kaçıdır.”
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
