İran’da 22 yaşındaki Mahsa Jîna Amini’nin ahlak polisi tarafından katledilmesinin akabinde başlayan protestolara petrol ve petrokimya bölümlerinden gelen grev dayanağını yazan Evrensel’den E. AVA, “İşçiler, üniversite boykotları ve liselerdeki protestolarla birebir anda grev ilan ederek, ülkenin siyasi seyrine yeni bir boyut kazandırdı” tabirlerine yer verdi. “Burada şüphesiz son iki yılda fiyatları artırmak, çalışma saatlerini azaltmak ve insanca yaşamak için ülkenin en büyük çaplı grevlerini organize eden emekçilerden bahsediyoruz. Artık tıpkı emekçiler ekonomik çabayı daha büyük bir siyasi uğraşla birleştirerek yeniden başka çalışanlara yol açtılar” diye yazan E. AVA, şöyle devam etti:
“Petrol ve petrokimya emekçilerinin grevi, daha fazla genişlemese, sonlu kalsa ve bastırılsa dahi İran’da devrimci ilerleyişe katkısı olacaktır. Böylelikle İran’ın petrol iş kollarında siyasi grev yapma konusunda bir tabu kırılmış ve ileri bir adım atılmış oldu.
Petrol iş kolundaki bu grev İran’ın merkez bölgesindeki çelik ve demir fabrikalarının kurullarını de teşvik ederek grev davetinde bulunmalarını sağladı.
İran’da 1979’ta halk ihtilalinin çalınması ve İslam Cumhuriyetinin kurulmasıyla birlikte neredeyse tüm siyasi faaliyetlerin yasaklandığı; tutuklamaların, idamların peş peşe geldiği bir süreç yaşandı. Bağımsız sendikal faaliyetin, parti faaliyetlerinin yasaklanması ve her türlü örgütlenmenin bastırılmasıyla İran’da örgütlü uğraş geleneği ve hayatı büyük darbe alarak mağlubiyete uğramıştı.
REFORM PROTESTOLARINDA ÖĞRENCİ KURULLARININ TESİRİ BÜYÜKTÜ
İran-Irak savaşı sonrası ve ’90’larda üniversitelerde öğrenci kurulları ya da şûraları, öğrencilerin talepleriyle ilgili karar alma ve planlama süreçlerine öğrencileri dahil etmek hedefiyle kurulmaya başladı. Bu oluşumlar üniversite bünyesinde kurulsa da ileriki yıllarda kendine has karakter ve yapılanma kazandı. 2009 ıslahat protestolarında hiç elbet öğrenci kurullarının tesiri büyüktü.
Ancak 2009’da ıslahat hareketinin sönümlenmesi ve baskılanmasıyla 2016 yılına kadar ülkedeki kitlesel hareketlilik dinginleşti. Bu sırada kurulların çalışmaları belli ölçüde zayıfladı ve geriledi. Lakin 2016 yılından itibaren ülkedeki genel hoşnutsuzluğun sokakta tezahür etmesiyle birlikte öğrenci kurulları süratlice toparlanmaya başladı.
Konseyler üniversite üniversite, fakülte fakülte olgunlaşmaya başladı. ‘Reformcu’ gençlerin yerine daha radikal, toplumsal demokrat ve hatta sosyalist gençlerin kimi kritik üniversitelerde kurulların yürütücüsü olması, üniversiteler ortası kurul bağlarının oluşmasına neden oldu. Bu mühlet boyunca birçok öğrenci, kurullarda yürüttüğü faaliyet yüzünden tutuklandı. Kurullarda tutuklanma süreçlerinde yapılabilecekler, dijital olarak inançlı ve süratli haberleşme, yeraltı tartışma ortamlarının yaratılması, problemleri takip ve refleks verme yetenekleri genişledi ve gelişti. Kurulların olgunlaşması üniversiteler ortası deneyim ve ortak hareketi beslerken emekçi ve işçi hareketine değerli ölçüde destekçi oldu.
İRAN REJİMİ, EMEKÇİ SINIFINI AÇLIĞA MAHKUM ETTİ
İran’da ıslahat hareketlerinde emekçi sınıfı hareketi zayıftı. ABD’nin yeni çıkarlarıyla irtibatlı olarak İran rejimi ile ABD’nin çıkarları çakışmaya başladı. Obama periyodundaki İran rejimine karşı dostça yaklaşım ve maddi takviyenin ortadan kalkmasıyla rejimin altından kalkamayacağı bir ekonomik kriz ülkeyi sardı. İran rejimi, nükleer tesislerini genişletmeye devam ederek halkı ve bilhassa emekçi sınıfını açlığa mahkum etti.
Yolsuzluklar, baskı, işsizlik, işten atılmalar ve personellerin 8-9 ay ödenmeyen maaşları uzun bir direniş sürecinin başlangıcı oldu. 2017’de halk açlık ve yoksulluk nedeniyle sokağa çıktı. Lakin artık ‘reform’ istemiyorlardı; direkt rejimi gaye alıyorlardı. Bunların büyük kısmını da çalışanlar oluşturuyordu. 2017 hareketlerinde öğrenciler de tüm dinamizmleriyle değerli rol oynadılar. Personel grevlerinde yer aldılar, fabrika hareketlerinde çalışanlarla yürüdüler ve her fırsatta bu iki profil yan yana geldi.
O periyot öğrenci hareketi açısından tanıdık olan kurullar, bu defa Yedi Zirve (Haft Tapeh) Şeker Fabrikası çalışanlarından duyulmaya başlandı. “İş, ekmek, özgürlük/ İdare personel şûralarına” sloganı ortaya çıktı. İslam İhtilali’nden sonra çalışanlar açısından birinci sefer bu derece radikal bir slogan duyulur hale gelmişti.
Yedi Zirve fabrikasında kurulan bağımsız emekçi kurulu ve bu kurulun iş şartlarına yönelik grev kararı alması hareketliliği arttırdı. Öğrenci kurullarının grevi boyunca emekçilerle yan yana olması, personel kurulunun misal haberleşme mecraları kurması, dijital ortamda faaliyetini arttırmasına da neden oldu. 2 bin 500 çalışanın çalıştığı fabrikada 2017’de kurulan Konsey/Şûra İran’daki birçok fabrikanın harekete geçmesinde etken oldu ve birleştirici özelliği personel örgütlenmesine örnek oldu.
Bu süreç ulaşım çalışanları, kamyoncular, öğretmenler, emekliler ortasında kurulların oluşmasına, haberleşmesine, ortak açıklama yapmasına, ortak aksiyon planlamasına yol açtı. 2018’den sonra farklı iş kollarında kurulların oluşması artık olağan hale geldi.
100 FABRİKA GREVE ÇIKTI
2021 yılında, İran’da petrol, gaz ve güç santrali projelerinde ülke çapında gerçekleşen emekçi grevleri büyük tesirler yarattı. İran, ihtilalden sonraki süreçte bu boyutlarda bir grev ile karşılaşmamıştı. 10’dan fazla kentte 100’ü aşkın fabrikada greve gidildi. Yalnızca petrol ve petrokimya kolunda değil ağır sanayi yani demir, çelik fabrikaları greve ve harekete geçti. Bu süreç, İran emekçi sınıfı gayreti açısından dehşet eşiğinin aşılması, tehditlere karşı koyulması, çalışanlar ortasında mali yardımlaşmanın şekillenmesi ve fabrikalar ortasında irtibat ağlarının gelişmesi biçiminde kıymetlendirilebilir. Toplumsal medya ağlarından emekçi toplantılarına, personeller birçok tecrübe kazandı. Her fabrikada farklı kısımlarda emekçi komiteleri kuruldu. Bu komitelerin emekçi temsilcilerinin ülkedeki farklı fabrikalardaki kurullarla irtibatta olması İran personel hareketine yeni bir boyut kazandırdı.
Bu hareketler bugüne kadar bastırıldı fakat her seferinde daha fazla olgunlaştı. “Siyasi Tutukluları Takip Komitesi” de bu süreçlerin eseri olarak ortaya çıktı. Kurulların gelişimi İran’daki harekete karşı rejimin uyguladığı amansız baskıyı ve vahşeti püskürtmek için teknikler ve oluşumlar kurmaya başladı.
ORTAK GAYRET DİNAMİĞİ OLUŞTURULDU
Günümüze geldiğimizde, ülke çapında 26 gündür devam eden aksiyonlarda öğrenci hareketinin daha tecrübeli olması ortak çabayı örmek açısından kritik ve etkendi. Fakat 2018’den bu yana bayan hareketinin daha münferit devam eden gayretinin bugün daha örgütlü halde olması ve bu hareketin öncülüğünü de yeniden büyük oranda öğrenci kurullarında, komitelerinde gayret etmiş genç bayanların sürdürmesi hareketin radikalleştiğini ve olgunlaştığını gösteriyor. Personel, işçi, esnafın kendi bulundukları alanda bu çabaya katılması; ekonomik ve siyasi taleplerin ortaklaşması bir tarafıyla yeni görünür olsa da, İran’ın “partisizlik” ve “örgütsüzlük” yılları içinde olmasına karşın oluşturulan kurulların bilhassa son yıllardaki ısrarlı çabası ve kenetlenmesinin eseri olduğu ortada.
Öğrenci kurullarının boykot ve hareket davetleri bu süreçte karşılık buldu ve öğretmenler, ulaşım çalışanları, Yedi Zirve Şeker Fabrikası çalışanları ve petrol emekçilerinin grev ve çaba davetleri ortak davetler haline geldi ve yeni bir ortak uğraş dinamiği oluşturdu. Bu süreçte yeni bir özellik olarak mahalle komitelerinin kurulması hareketlere ve gayrete de yeni tecrübeler kazandırdı.” (HABER MERKEZİ)
Gazete Duvar
