Avrupa ülkeleri Rusya-Ukrayna savaşından kaynaklı güç krizinin gölgesinde kış gelmeden doğal gaz tedarikini artırmaya çalışırken, kıymetli ölçüde gaz rezervine sahip Körfez ülkelerinin Katar dışında ihracat kapasitelerinin sonlu olması akıllarda arz-talep istikrarına ait soru işaretleri oluşturuyor.
Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan, Umman, Katar ve Kuveyt’in yer aldığı altı Körfez İşbirliği Kurulu ülkesinin her birinin kapasitesi, doğal gaz rezervleri, üretim ve ihracat sayıları farklılık gösteriyor.
Katar dışındaki Körfez ülkeleri, son periyotlarda artan doğal gaz gereksinimini karşılamakta zorlanıyor; hatta tahlil olarak gazı ithal edip sıvılaştırdıktan sonra tekrar diğer piyasalara ihraç etmeye başvuruyor.
Katar doğal gaz ihracatında Asya’yı önceliyor
Katar yalnızca Arap dünyasının en büyük gaz ihracatçısı değil tıpkı vakitte Rusya ve İran’dan sonra dünyadaki en büyük gaz rezervine sahip üçüncü ülke.
Cezayir rezervlerinin 5 katı, Mısır’ın da 13 katı kadar doğal gaz rezervine sahip olan Katar’ın 842,62 trilyon fit küplük doğal gaz rezervi bulunuyor.
British Petroleum (BP) bilgilerine nazaran, Katar küçük bir alanda sahip olduğu bu devasa rezervden 2021’de 177 milyar metreküp doğal gaz üretti.
Avrupa’ya büyük ölçüde doğal gaz ihraç eden tek Körfez ülkesi pozisyonunda bulunan Katar, Avrupa ülkelerine ihracatını 2021’de yüzde 65’in üzerinde artırdı.
Katar, Avrupa’daki en büyük müşterisi İngiltere’ye bu sene şimdiye kadar 408 bin ton, İtalya’ya ise 340 bin tonun üzerinde doğal gaz ihraç etti.
Ancak Alman Der Spiegel mecmuasına nazaran bu ölçüler kâfi değil. Avrupa Birliği (AB) günde yaklaşık 1 milyar metreküp gaza muhtaçlık duyarken, Katar’ın Avrupa’ya temin ettiği ölçü günde 60 bin metreküpü geçmiyor.
Bunun en önemli nedeni ise, Katar’ın ihracatının yüzde 90’ını Hindistan (886 bin ton), Pakistan (yaklaşık 600 bin ton), Güney Kore (526 bin ton) ve Çin’e (390 bin ton) yapıyor olması.
Suudi Arabistan kaya gazıyla pazara girmeyi hedefliyor
Körfez ülkelerinde doğal gaz konusundaki paradokslardan biri, Suudi Arabistan’ın 333 trilyon fit küp (tarafsız bölgenin rezervleri dahil) üzere büyük bir doğal gaz rezervine sahip olması ve üretiminin, Cezayir, Mısır ve Nijerya’nın ürettiği 117,3 milyar metreküplük hacmi aşmasına karşın 2021’de hiç doğal gaz ihraç etmemesi.
Suudi Arabistan, doğal gaz rezervleri açısından Arap dünyasında ikinci, global ölçekte sekizinci ve üretim açısından dünyada altıncı sırada yer alıyor. Fakat global gaz piyasasında büyüklük açısından kıymetli bir yer teşkil etmiyor ve gelecek kış Avrupa’nın imdadına yetişebilecek bir fazlalığa sahip değil.
Suudi Arabistan’ın petrol bölümüne yatırım yapmaya odaklanması, kendi iç gereksinimlerini karşılama çizgisi dışında gaz kesimine fazla kıymet vermemesine neden oldu.
Ancak Riyad, 2030 vizyonu çerçevesinde ülkenin güneydoğusundaki İhsa bölgesinde yer alan El-Cafura gaz alanı projesini tamamlayarak doğal gaz ihraç eden ülkeler kulübüne dahil olmayı hedefliyor.
El-Cafura gaz alanı projesi, 110 milyar dolarlık yatırım gerektiren 200 trilyon fit küp olarak kestirim edilen kaya gazı rezervini içeriyor.
BAE’deki ithalat ve ihracat çelişkisi
BAE’nin öyküsü Suudi Arabistan’dan biraz farklı olsa da içinde bir tekrar paradoks barındırıyor. BAE’nin doğal gaz rezervlerinin 272,83 trilyon fit küp olduğu kestirim ediliyor, bu da Cezayir ve Mısır’ın toplam rezervinden daha büyük olduğu manasına geliyor.
Ettaqa internet sitesine nazaran, BAE 2021’de 57 milyar metreküp gaz üretti. Bu ölçü az değil; gaz ihraç eden ülkelerden Libya’nın üretiminin 4 katını aşıyor, lakin tüketimi karşılamıyor.
BAE, 2021’de yaklaşık 1,7 milyar metreküp, 2020’de ise 1,6 milyar metreküp gaz ithal etti. Bu Körfez ülkesi, 2016’da 4,2 milyar metreküple tarihinin en yüksek gaz ithalatına şahit oldu.
Öte yandan BAE, 2021’de çoğunluğu Hindistan ve Japonya’ya yönelik olmak üzere yaklaşık 8,8 milyar metreküp sıvılaştırılmış gaz ihraç etti.
BAE’nin sıvılaştırılmış gaz ihracatı, kendi kendine kâfi olduğu manasına gelmiyor. Bu ülke, doğal gaz ile sıvılaştırılmış gaz ortasındaki fiyat farkının yüzde 50 ile 70 ortasında değiştiğini bilerek ithal ettiği doğal gazı sıvılaştırıp ihraç ediyor.
Abu Dabi, 2030’a kadar kendi kendine yeterliliği sağlayabilmek ismine gaz dalına 20 milyar dolar yatırım yapmayı planlıyor.
Umman, Katar gazını ihracata dönüştürüyor
Umman’ın doğal gaz rezervleri, Katar, Suudi Arabistan ve BAE kadar büyük olmasa da az da sayılmaz.
2021’in sonunda ülkenin rezervlerinin 23 trilyon fit küpe ulaştığı kaydedildi. Bu da Moritanya ve Senegal ortasındaki ortak Es-Sulehfa/Ahmim alanının rezervlerinden biraz daha azına tekabül ediyor.
Gaz üretimi de orta büyüklükte olan Umman’da 2020’de 41,8 milyar metreküp üretim gerçekleşirken tüketim 46,5 milyar metreküpü buldu. Bu da ülkeyi ortadaki açığı kapatmak için ithalata zorladı.
BAE örneğindeki üzere doğal gazdaki açık, Umman’ın sıvılaştırılmış gaz ihracatını engellemedi. Umman, Katar’ın Kuzey Alanını BAE ve Umman’a bağlayan Dolphin boru sınırı aracılığıyla Katar’dan ucuz doğal gaz ithal ediyor, bir kısmını sıvılaştırıp yine ihraç ediyor.
Umman’ın 2022’nin birinci çeyreğindeki sıvılaştırılmış gaz ihracatı, geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 11,5 artışla yaklaşık 2,9 milyon tona ulaştı.
En büyük ithalatçı Kuveyt
Kuveyt’in 63 trilyon fit küplük gaz rezervi, Mısır’ınkiyle muadil. Mısır’ın nüfusu kendisinden 22 kat daha fazla olmasına karşın Kuveyt gaz ithalatına başvuruyor.
Elektrik üretiminde petrole güvenen ve onlarca yıldır gazdan faydalanmayı ihmal eden Kuveyt, 2017’de 17,4 milyar metreküp gaz üretti.
BP’ye nazaran, Kuveyt 2021’de yaklaşık 7,7 milyar metreküp gaz ithal etti. Bu da onu Körfez ülkeleri ortasında gaz ithalatı listesinde birinci sıraya taşıdı.
En az rezerve sahip ülke Bahreyn
BP, 2020’nin sonuna kadar Bahreyn’in onaylanmış gaz rezervlerinin 2,3 trilyon fit küp olduğunu belirtiyor. Bu bilgilere nazaran gaz rezervleri açısından Bahreyn, Körfez ülkeleri ortasında sonuncu sırada yer alıyor.
Bahreyn, 2020’de 17,2 milyar metreküp gaz üretimi yaptı. Bu ölçü, bilhassa gaz alanlarındaki üretimin gerilemesinin akabinde Bahreyn’in kendi tüketimi için bile kâfi değil.
Bu nedenle Bahreyn, sıvılaştırılmış doğal gaz ithal etmek durumunda kalıyor.
Sonuç olarak bu sayılara bakıldığında AB’ye ihracatını artırabilecek tek Körfez ülkesinin Katar olduğu görülüyor. Lakin Katar’ın Avrupa’ya yönelik arzından artış olmasına karşın tekrar de ihracatının birçoklarının Asya’ya yönelik olduğu biliniyor.
Son Dakika