Hazal Yalın
Bu haftanın seçkisi çok başlı; Orta Asya’da “Türk Şurası” teşebbüsünden Putin’in Türkiye’de kurulmasını önerdiği hub’a, Kafkaslarda Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan ortasında üçlü görüşme formatı teşebbüsüne, Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya iştirakinden Avrupa’da gaz fiyatlarının geleceğine kadar beş farklı mevzu var.
‘Ankara’nın anladığı manada bir ‘Türk Birliği’ fakat Rusya’nın yarısı ele geçirilirse mümkün’
Rusya Bilimler Akademisi Dünya İktisadı ve Milletlerarası Münasebetler Enstitüsü’nden (İMEMO) Karadeniz ve Hazar Bölgesi Siyasi ve Toplumsal Araştırmalar Enstitüsü Müdürü Viktor Nadein-Rayevskiy, Türkiye’nin öbür Türki halklara zirveden baktığı görüşünde.
Nadein-Rayevskiy şöyle diyor:
“Tek bir Türki alfabesi yaratma maksadı, eski ve genel bir ülküyle bağlantılı: bir Büyük Turan devleti yaratma ideali. Bu çok eski bir ülkü, daha 19’uncu yüzyılda izi sürülebilir. Osmanlı İmparatorluğu bu ülkü yüzünden savaşa girerek kendi varlığını ebediyen mezara gömdü. Türkler, kendi Türki yakınlarıyla ilgilerinde zirveden bakan bir halk. Turan ‘kardeşlerinden’ hiçbirine kuruş kıymet vermiyorlar. Türklerdeki bu doruktan bakmacılık her vakit gözlenmiştir. Alışılmış bu, sürecin iştirakçilerine güzel bir şey sunmuyor. Problem biraz da şu: Türkçede ‘Türk’ sözü Türkleri değil tek bir küme Türk’ü tabir ediyor. (Rusçada “турецкий” kelimesi Türkiyeli ve турок da Türkiye Türk’ü manasına gelir; “тюрк” kelimesi ise ekseriyetle çoğul [halk manası taşıyacak biçimde, тюрки] olarak kullanılır ve en genelde Türki [Türkçe lisanlarından birini konuşan] demektir. Bu ayrım o kadar açık ve seçiktir ki, Türkiye’de her ikisinin birebir manada kullanılması yalnızca Rusyalı araştırmacıyı değil Türki devletlerden önemli araştırmacıları da her vakit şaşırtmıştır. — H.Y.) Onlar ‘Türk Şurası’, ‘Türk Devletleri Teşkilatı’ yazdıklarında ‘Türkiye Şurası’, ‘Türkiye devletleri’ demek istiyorlar. Türkler dünyayı motamot bu türlü algılıyorlar. Bu türlü bir birliği kurmak ise lakin Rusya’nın yarısını ele geçirmekle mümkün.” (Regnum, 26 Ekim)
‘Türkiye’de kurulacak bir hub, Çin’in alıcı monopolünü kırabilir’
Doğal kaynaklar ve güç pazarı alanında milletlerarası uzman Vladimir Demidov’a nazaran Avrupa güç pazarını korumak ve Moskova’yı Çin’in tesiri altına girmekten kurtarmak için Türkiye’de bir gaz hub’u kurmak yardımcı olabilir. Demidov, NEWS.ru’ya verdiği mülakatta, Avrupa Birliği’nin pazar fiyatında gaz almakta olduğunu, bu yüzden gidecek öteki yeri olmadığını söylüyor.
Demidov’a nazaran projenin masraflarını çıkarması uzun sürecektir, lakin çok ölçüde yeni imkânlar getirecek ve işbirliğinin gelişmesi için yeni yollar açacak.
Demidov, Türkiye’de bir gaz hub’unun bir başka kıymetli sorunun tahlilini sağlayabileceğini de ileri sürüyor; bu, Rusya’nın bir monopol alıcısının, Çin’in tesir alanına girmesinin önlenmesi. (M. Aleksandrov / Pravda.RU, 25 Ekim)
‘Kafkasya’da üçlü inisiyatif girişimi’
Birkaç gün evvel Azerbaycan Devlet Lideri İlham Aliyev, çalışma ziyareti için Gürcistan’daydı. Bu, yedi yıldır birinci ziyaret. Aliyev, Baku, Tiflis ve Erivan ortasında ortak bir tartışma platformu kurulmasını önerdi. Azerbaycan önderinin açıklaması ABD’nin Tiflis Büyükelçisi Kelly Degnan tarafından takdirle karşılandı. Degnan, Gürcistan’ın Baku ve Erivan ortasında bağlantıların kurulmasında olumlu bir rol oynayabileceğini belirtti. …
Amerikalı diplomata nazaran üç ülke özellikle iktisat ve güç üzere alanlarda işbirliği yapabilir.
Degnan’ın yorumu, Aliyev’in teklifine bir dayanak. Azerbaycan’ın Zangilan kentinde havaalanının açılış merasimine katılan Erdoğan ile görüşmenin gerisinden doğruca Tiflis’e gelen Aliyev şöyle demişti: “Bugün Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan ortasında görüş alışverişi yapma imkânımız var. Şayet Ermenistan buna hazırsa, bu formatı bugün başlatabiliriz.” …
Tiflis, Erivan ile Baku ortasındaki tansiyona karşın 2020’ye kadar ikisi ile de yapan bağları muhafazayı başarmıştı. Türkiye ve Ermenistan’la kara hudutları kapalı olan Ermenistan için Gürcistan, İran’la birlikte, dış dünyaya açılan pencere; dış ticaretin neredeyse yüzde 70’i Gürcistan üzerinden yapılıyor.
Dağlık Karabağ savaşı sırasında Tiflis, kendi topraklarından Azerbaycan’a ve Ermenistan’a askeri materyal geçişini yasaklamış ve böylece her iki devletle bağlantılarında tarafsızlığa bağlı kalacağını vurgulamıştı. Lakin Azerbaycan’ın Gürcistan’ın dış siyaset ve ekonomisindeki rolü gittikçe artıyor.
Tiflis hem ikili düzeyde hem de milletlerarası arenada Baku ile çoktandır işbirliği içinde. Bilhassa de Baku-Tiflis-Ceyhan boru çizgisi, Baku-Tiflis-Kars demiryolu, güney gaz koridoru üzere stratejik kıymet taşıyan bölgesel projelerde işbirliği var. Ayrıyeten Baku, Tiflis’in en kıymetli 5 ticaret ortakları ortasında.
Aliyev’in kelamlarıyla:
“Avrupa ile karşılıklı anlayış memorandumu imzaladık; Azerbaycan önümüzdeki beş yıl boyunca AB’ye doğalgaz ihracatını iki katına çıkaracak. 2027’ye kadar yaklaşık 20 milyar metreküp doğalgaz tedariki planlıyoruz. … Petrol ihracatını artırmayı da planlıyoruz. Bütün bunları Gürcistan başbakanıyla görüştük.” …
Aliyev, Gürcistan’ın muhtemel arabuluculuğuyla ilgili açıklamasını, Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan başkanları ortasında üçlü tepenin arifesinde yaptı. …
Ankara’nın da Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, İran, Rusya ve Türkiye’nin katılacağı bir 3+3 önerisi vardı; lakin Tiflis bu platforma katılmayı kategorik olarak reddediyor. …
Gürcü siyaset bilimci Gela Basadze … Baku ile Erivan ortasında üç müzakere formatı olduğu kanısında: birincisi, Rusya’nın olacağı ve “Türkiye’nin görünmeden bulunacağı” klasik format; ikincisi AB’nin arabuluculuğu; üçüncüsü ABD’nin arabuluculuğu. …
Siyaset bilimci Artur Atayev şöyle diyor: …
“Moskova’nın tavrına gelince, Rusya global bir tahlilden yana; tarih boyunca da Kafkas halklarının menfaatlerini Türkiye ve İran’a karşı savundu.”
Rusya Bilimler Akademisi Toplumsal Bilimler Bilimsel Enformasyon Enstitüsü’nden (İNNİON) Larisa Aleksanyan ise Gürcistan’ın Güney Kafkaslarda ABD için ilgi odağı ve Batı’nın kilit bir ortağı olduğunu düşünüyor. … (K. Loginova / İzvestiya, 28 Ekim)
‘Finlandiya, NATO’ya gireceğinden emin’
Finlandiya Savunma Bakanı Antti Kaikkonen, ülkesinin bu yıl içinde NATO üyesi olmak istediğini söyledi. … Bakana nazaran iştirak görüşmeleri faal bir biçimde devam ediyor.
Bakan şöyle dedi:
“NATO’ya bu yıl bitmeden girmek isteriz, fakat bu mevzuda iddiada bulunmak epeyce güç.”
Finlandiya Başbakanı Sanna Mirella Marin da daha evvel Macaristan Başbakanı Viktor Orbán’la ve Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüşmeler sonucunda NATO’ya girmenin bir sorun teşkil etmeyeceğinden emin olduğunu söylemişti.
NATO Genel Sekreteri Stoltenberg ise ittifak üyesi çabucak bütün devletlerin İsveç ve Finlandiya’nın bloğa iştirakine mutabakat gösterdiğini belirtmişti.
Stoltenberg ayrıyeten, Kiev’in Stokholm ve Helsinki’den büsbütün öbür bir durumda olduğunu da söylemiş ve bunu, İsveç ve Finlandiya’nın zati ittifakın eski ortakları olmalarıyla, münasebetiyle bu ikisinin üyeliği konusunda bir konsensus bulunmasıyla açıklamıştı. (A. Vişnevskaya / Gazeta.RU, 27 Ekim)
‘Gaz fiyatları düşüyor. Pekala sonra?’
Son iki yıldır kâh fırtına bulutları haline gelen kâh sıfırın altına düşen gaz fiyatları yeniden bin metrekübü 1000 doların altında. Bundan sonra ne olacak? …
Daha iki yıl evvel arşa çıktı denilen hepi topu 400 dolar fiyatları, 2015-2019 periyodunda bütün siyasi tansiyonlara ve güç savaşlarına karşın gazın 200-350 dolar düzeyinde salındığını hatta bazen 140 dolara kadar düşmesini herkes hatırlıyor.
Pandeminin pazara şok tesirinde bulunduğu ve uhrevi bir mucizenin ortaya çıktığı o yakın geçmişin fenomeni ise büsbütün unutuldu. Kovid talebi vurunca güç fiyatları tabana vurmuştu. 22 Mayıs 2020’de Hollanda’da TTF hub’unda bin metreküp gaz 34 dolardı ve ileride sıfırın altına düşebileceği de söyleniyordu. …
Ama dünya iktisadının düze çıkacağına inanan uzmanlar haklı çıktı. Sahiden de 2021 ocağında Avrupa’da gaz fiyatları alışıldık 330 dolar düzeyine döndü (Asya’da ise üç katı daha pahalıydı).
Bugünkü 1000 doların altına düşüş çoklukla iki faktörün iç içe geçişiyle açıklanıyor: Avrupa’daki yeraltı depoları dolu ve havalar da her zamankinden sıcak gidiyor. Üstelik Rusya’dan gaz tedarikinin kısılmasının ve Kuzey Akımlardaki patlamaların yarattığı panik de dindi. …
Dünya Bankası’nın Avrupa’da ekonomik durumla ilgili raporunda şöyle deniyor: “Depolama tesislerinin doğalgazla dolu olması Avrupa’nın 2022-2023 kışını atlatmasına müsaade verse bile bölge baharla birlikte bunları doldurma imkanları arayacak. Rusya’dan tedarikin mütevazı düzeyde olması yahut büsbütün kalkması halinde bu durum 2023’te doğalgaz ve elektrikte rekor fiyat artışlarına yol açabilir.” (M. Makarov / Rosbalt, 25 Ekim)
Gazete Duvar
