Osmanlı İmparatorluğu kurulduğu günden beri tek bir ailenin idarede olduğu bir imparatorluktur. Bu tip yapıları tarihte görmek pek sık rastlanan bir durum değil zira birçok vakit bu cins imparatorluklarda idare vakit zaman farklı ailelerin eline geçer. İngiltere Krallığı bunlardan bir tanesi. Uzun ve karmaşık bir geçmişe sahip olan İngiltere Krallığı’nın tahtına pek çok farklı aile geçmiştir. Bunlardan bir tanesi de Tudors Hanedanı’dır.
Tudors Hanedanı, İngiltere Krallığı’na tam 118 yıl boyunca hükmetmiş ve tahta üç kral ile üç kraliçe çıkarmayı başarmıştır. İngiltere tarihinin savaşlar ve entrikalarla dolu en karmaşık devirlerinden bir tanesi de tekrar bu aile devrinde yaşanmıştır. Her biri hakkında ciltlerce kitap yazılabilir lakin gelin kısaca Tudors Hanedanı kıssasına yakından bakalım ve tahta çıkan isimlerin tarihte bıraktıkları izleri görelim.
Kısaca Tudors Hanedanı’nı tanıyalım:
Tudor Hanedanı, Penmynydd Tudorları ve Fransız Catherine’in soyundan gelen Galler kökenli bir ailedir. 1485 ile 1603 yılları ortasında 118 yıl boyunca İngiltere Krallığı’na hükmeden bu aile, Plantagenet Hanedanı’nın yerini almış ve onlardan sonra da tahta Stuart Hanedanı geçmiştir.
1455 – 1487 yılları ortasında yaşanmış bir iç savaş olan Gül Savaşları sonrası İngiltere’de Tudors Hanedanı periyodu başlamış ve bu aileden VII. Henry, VIII. Henry, VI. Edward, Jane Grey, I. Mary, I. Elizabeth isimleriyle üç kral ve üç kraliçe tahta çıkmıştır. Aileden çıkan birinci kral olan VII. Henry, iç savaşları bitirecek bir evlilik yapması ile güç kazanmıştır.
Tudors Hanedanı’ndan tahta çıkan hükümdarlar hem İngiltere hem de Fransa Krallığı üzerinde tesirli olmuşlardır. Bu periyotta devletin siyasi yapısını da etkileyen dini ıslahat hareketleri yaşanmıştır. Ailenin son hükümdarı I. Elizabeth, arkasında bir varis bırakmadan öldüğü için Tudors Hanedanı da sona ermiştir.
Tudors Hanedanı’ndan tahta çıkan isimler ve entrika dolu hükümdarlık devirleri:
- VII. Henry
- VIII. Henry
- VI. Edward
- Jane Grey
- I. Mary
- I. Elizabeth
Her şeyi başlatan isim: VII. Henry
Tudors Hanedanı’nın kurucusu olarak kabul edilen ve aileden tahta çıkan birinci isim olan VII. Henry, 1485 – 1509 yılları ortasında karar sürmüştür. Gül savaşları’nın en sert çatışmalarından bir tanesi olan Bosworth Field Muharebesi’nde devrin hükümdarı IV. Edward’ın kardeşi III. Richard’ı yenerek İngiltere tahtını savaşta kazanan son kral olarak tarihe geçmiştir.
IV. Edward’ın kızı ile evlenerek gücünü pekiştiren VII. Henry, İngiliz monarşisini yine güçlendiren isim olmuştur. Yönetimi boyunca pek çok idari, ekonomik ve diplomatik atılım yapmıştır. Tüm bunlar sayesinde yıkılmak üzere olan krallığı yine toplamış ve hem siyasi hem de ekonomik olarak gelişmesinin önünü açmıştır.
Boşanmak için kilise ile ortayı açtı: VIII. Henry
Babasının mevti sonrası İngiltere tahtına oturan VIII. Henry, 1509 – 1547 yılları ortasında karar sürmüştür. Kendisi altı kere evlendi ancak bunlar ortasında sadece birincisi akıllarda kaldı. Aragonlu Catherine ile yaptığı bu evliliği bitirmek yani boşanmak istemiştir lakin Papa VII.Clement buna müsaade vermemiştir.
Papa VII.Clement ile VIII. Henry ortasında yaşanan bu gerginlik süratle din – siyaset gerginliğine dönüşmüş ve İngiliz ıslahat hareketi başlamıştır. Kendini İngiltere Kilisesi’nin Yüksek Lideri olarak atamış ve İngiliz anayasasında esaslı değişiklikler yapmıştır. İngiliz tahtına oturan en karizmatik hükümdarlardan biri olarak da anılan VIII. Henry, muhalifleri vatan haini diye suçlamasıyla tanınır.
Çocuk yaşta tahta çıktı, büyüyemeden öldü: VI. Edward
Babasının vefatı üzerine şimdi 9 yaşında tahta çıkmak zorunda kalan VI. Edward, 1547 – 1553 yılları ortasında karar sürmüştür. Protestan olarak yetişmiş birinci İngiliz hükümdarı olarak tarihe geçen VI. Edward, şimdi bir çocuk olduğu için ülke naiplik kurulu tarafından yönetiliyordu. Amcalarının bu kuruldaki rolü büyüktü.
İngiltere Kilisesi’nin kıymetli bir Protestanlık merkezi haline gelmesi bu periyotta olmuştur. Zati çocuk yaşta tahta çıkan VI. Edward, büyümeye fırsat bulamadan 15 yaşında ölümcül bir hastalığa tutuldu. Kralın öleceğini öğrenen naiplik kurulu özel bir plan hazırladı. Bu plana nazaran üvey kız kardeşleri değil, kuzeni Lady Jane Grey tahta geçecekti.
Tudors Hanedanı’nın bahtsız kraliçesi: Jane Grey
Tudors Hanedanı’ndan tahta çıkan hükümdarlar ortasında en bahtsız isim Jane Grey’ydir. Dokuz Günün Kraliçesi olarak anılır zira sadece 10 Temmuz 1553 – 19 Temmuz 1553 günleri ortasında karar sürebilmiştir. VI. Edward ve naiplik kurulu tahta onun geçmesini istemiştir zira üvey kardeşi Mary Katoliktir.
10 Temmuz 1553 günü kraliçe ilan edilen Jane Grey taç giymeyi beklediği sırada Mary süratle takviye topluyordu. 19 Temmuz 1553 günü İngiltere Özel Meclisi bir karar alarak Mary’i kraliçe ilan etti. Bahtsız Jane Grey vatan haini ilan edildi ama sonra bağışlandı. Sonraki yıl bir isyana karıştıkları suçlamasıyla kocası ile birlikte 12 Şubat 1554 günü idam edildi.
İngiltere’yi kızıl kana buladı: I. Mary
I. Mary ismi tanıdık gelmediyse Kanlı Mary diyelim, eminiz hatırlarsınız. 1553 – 1558 yılları ortasında karar süren I. Mary bir Katolik olduğu için tahtta olduğu müddet boyunca ıslahat hareketlerini bilakis çevirmek için çalışmıştır. Henry VIII’in birinci karısı Aragonlu Catherine’den olan ve yetişkinliğe erişebilen tek çocuğudur.
İngiltere Kilisesi’nin Protestanlık merkezi haline gelmesi ile başlayan kiliseden uzaklaşma sürecinden rahatsız olan I. Mary, tahtta olduğu devirde yüzlerce muhalif kişiyi canlı diri yaktırması nedeniyle Kanlı Mary ismini almıştır. Kanlı Mary’nin öyküsünün ayrıntılarını buradaki yazımızda anlatmıştık.
Tudors Hanedanı’ndan çıkan en başarılı hükümdar: I. Elizabeth
I. Mary’nin üvey kız kardeşi olan I. Elizabeth, 1558 – 1603 yılları ortasında 44 yıl karar sürmüş ve Tudors Hanedanı’nın en başarılı hükümdarlarından biri olarak ismini tarihe yazdırmıştır. Kardeşinden farklı olarak tahta çıktığı vakit yaptığı birinci atak İngiltere Kilisesi’ni güçlendirmek olmuştur.
I. Elizabeth bakire olarak anılır ve tarihte bu formda yüceltilir zira hiç evlenmemiş ve çocuğu olmamıştır. Kendisinden sonra tahta geçen kuzeni VI. James ile birlikte Büyük Britanya Krallığı’nın temelleri atılmıştır. Hoşgörülü bir hükümdar olan I. Elizabeth kendi ailesinden bir varis bırakmadığı için onun vefatıyla birlikte Tudors Hanedanı’nın da sonu gelmiştir.
Yüz yıldan uzun müddet İngiltere Krallığı’na hükmeden ve tahta altı hükümdar çıkaran Tudors Hanedanı’ndan bahsettik. Kendi içlerinde bile çatışmalar yaşayan ve İngiltere tarihinde büyük rol oynayan bu aile hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
