ODTÜ Bilim-2 gemisiyle 10 günlük kış seferine çıkan 13 bilim insanı, Marmara Denizi’ndeki mevsimsel değişimleri gözlemleyecek, oksijen kıymetlerini ölçecek ve Türkiye’de birinci kez bir denizin karbon yutma kapasitesini hesaplayacak.
10 GÜNLÜK SEFER BAŞLADI
AA’nın haberine nazaran, Deniz Ekosistem ve İklim Araştırmaları Merkezi (DEKOSİM) Ulusal Deniz Araştırmaları Altyapı Merkezi Projesi ve TÜBİTAK Bilim İnsanı Dayanak Programları Başkanlığı (BİDEB) Öncü Araştırmacılar Programı dayanağıyla, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ÇED Müsaade ve Kontrol Genel Müdürlüğünün ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü uyumunda 2017’de başlattığı MARMOD Projesi kapsamında, Marmara Denizi’ndeki çalışmalar devam ediyor.
Bu kapsamda 13 bilim insanı, ODTÜ Bilim-2 gemisiyle 10 gün sürecek kış seferine çıktı. Projeyle bilim insanları, denizin kış periyodundaki durumunu inceleyecek, denizde 120 farklı noktada oksijen, bulanıklık, deniz suyu sıcaklığı ve tuzluluk ölçümü yapacak. Seferde ayrıyeten Marmara Denizi’nin karbon yutma kapasitesi hesaplanacak.
‘MARMARA’DA MEVSİMSEL DEĞİŞİMLERİ BİLMİYORUZ’
Kış seferiyle ilgili ODTÜ Bilim-2 gemisinde değerlendirmede bulunan MARMOD Proje Sorumlusu ve ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Yücel, gerek kendilerinin gerekse de öbür kurumların yıllardır Marmara Denizi’nden datalar topladığını belirtti. Doç. Dr. Yücel, “Bu bilgilerin gösterdiği ortak bir nokta var, o da maalesef Marmara’daki oksijen kaybı… Bunu durdurmak ve ekosistemi sıhhatine geri kavuşturmak için MARMOD projesi başladı” dedi.
Özellikle ekosistemi ve sağladığı oksijeni geri kazanmak için bilimsel bir data tabanına ve bir öngörü sistemine gereksinim bulunduğunu lisana getiren Doç. Dr. Yücel, şöyle devam etti: “MARMOD Faz 1 çalışması, bununla başladı. Oksijen kaybını durdurmak için evvel bir model sistemi kuruldu ve birinci öngörüler oluşturuldu. Akabinde 2020 yılında daha kapsamlı, deniz seferlerinin olduğu MARMOD Faz 2 çalışması başladı. Marmara’da mevsimsel değişimleri bilmiyoruz. Örneğin, şu an içinde bulunduğumuz kış aylarında data çok az. Bilhassa kritik mevsim dönüşleri var, akıntıların değiştiği noktalardan bilgiler çok az. Bu boşlukları gidermek için hem modelleme çalışmaları hem de mevsimsel seferler devam ediyor.”
‘BİLİM-2 KIŞ SEFERİ ÇOK GENİŞ BİR MÜŞAHEDE SİSTEMİNİN BİR PARÇASI’
MARMOD projesinde daha çok denizin oşinografik yani sıcaklık, tuzluluk, denizdeki biyolojik üretkenlik, bulanıklık ile oksijen ve besin tuzları üzere biyokimyasal parametrelere baktıklarını kaydeden Doç. Dr. Yücel, “Oksijen probleminin asıl kaynağına inmeye çalışıyoruz. Azot, fosfor yükleri ve bunlara bağlı biyolojik üretim, oksijen kaybının en büyük nedeni. Bu parametrelere odaklanmış durumdayız. Marmara Denizi’nde geniş ölçekte oksijen kaybı trendi devam ediyor. Şu an içinde bulunduğumuz seferde bilhassa 20 metreden sonra birçok balık çeşidinin gerilim altına girdiği oksijen bedellerine ulaşıyoruz, 80 ila 100 metreden sonra neredeyse sıfırın altına inen bedeller var” diye konuştu.
Marmara Denizi’nin doğusunda, İzmit, Çınarcık ve Adalar etrafında bu durumun çok önemli sorun oluşturduğuna değinen Yücel, elde ettikleri birinci dataların sonucuna nazaran azot, fosfor ve besin tuzu yüklerinin devam ettiğini, oksijen azlığı durumunun değişmediğini aktardı. Bilim-2 kış seferini, Marmara Denizi’nde kurmaya başladıkları çok geniş bir müşahede sisteminin kesimi olarak tanımlayan Doç. Dr. Yücel, Marmara Denizi’nin tabanına sabitledikleri dört başka müşahede sistemi olduğunu, bu sistemlere bağlı, üzerinde farklı derinliklerden örnekler alan sensörlere sahip şamandıralar bulunduğunu aktardı. Sistemlerin şu an daha çok 100 metre altı derinlikte çalıştıklarını anlatan Doç. Dr. Yücel, “Bu 4 nokta, gemimiz ve enstitümüze yeni kazandırdığımız taşınabilir sistemler, bilgi toplama kapasitemizi çok artıracak” tabirlerini kullandı.
‘DENİZLERİMİZDEKİ KARBONDİOKSİT DÜZEYİ BİRİNCİ KERE ORTAYA ÇIKMIŞ OLACAK’
Kış seferiyle birlikte Türkiye’de birinci sefer deniz ile atmosfer ortasındaki karbondioksit gazı alışverişini ölçeceklerini bildiren Doç. Dr. Yücel, “Buna Marmara Denizi ile başlıyoruz, Karadeniz ile devam edeceğiz önümüzdeki günlerde. Gemi hareket ettikçe yüzey suları gemideki laboratuvarımıza pompalanıyor. Burada karbondioksit, pH sensörleri var. Bunlar çok hassas. Denizin asiditesini, ne kadar karbondioksit içerdiğini hesaplıyor” dedi.
Denizlerin insan kaynaklı karbondioksitin en büyük emicisi olduğunu işaret eden Yücel kelamlarını şöyle sürdürdü: “Kendi denizlerimizin ne kadar çok karbondioksit emebildiğini, bu akışların ne kadar olduğunu bilmiyoruz zira ölçülmemiş. Karasal sistemlerin yutak kapasitesinin hesaplanması gerektiği üzere denizlerin kapasitesinin de hesaplanması gerekiyor, şu anda bunun birinci adımını atmış durumdayız. Daima data toplamamız ve büyük alanları incelememiz gerekiyor. Bu seferde yaptığımız çalışma bu. Çanakkale Boğazı’ndan başladık, Rize, Hopa’ya kadar, bütün münhasır denizel bölgemizi kapsayacak formda açıklara da çıkarak bütün alanı tarayacağız. Datalarla, denizlerimizdeki karbondioksit haritası birinci kez ortaya çıkmış olacak, buradan da yutak kapasitesini hesaplayacağız.”
Doç. Dr. Yücel, “Dünyadaki misal örneklerine bakarak, beklentimiz, Karadeniz ve Marmara Denizi’nin karbon tutma kapasitesinin yüksek olabileceği yönünde” değerlendirmesinde bulundu. (HABER MERKEZİ)
