Teknoloji gün geçtikçe gelişiyor fakat birtakım teknolojik eşyalar neredeyse birinci çıktığı günkü formunu korumaya devam ediyor. Ütülerin de büyük çoğunluğu emsal dizaynla piyasaya sürülüyor. Buharlısı, seyahat boyu ve daha birçok çeşidi olmasına karşın ‘ütü’ denince aklımızda canlanan tek tip bir tasarım var.
Peki dizayncılar neden bilhassa tüm ütüleri üçgen biçiminde tasarlıyor hiç düşündünüz mü? Bu soruyu yanıtlamadan önce vakitte küçük bir seyahate çıkalım ve eksiksiz bir biçimde bu dizaynın sebebini anlamaya çalışalım.
Ütülerin birinci ortaya çıkışı MÖ 400 yıllarına kadar uzanıyor.
Yunanlar ve Eski Romalılar tarafından kullanılan birinci ütüler, günümüz ütülerinden hayli farklıydı. Yunanların, yuvarlak bir çubuğu ısıtarak cübbeler üzerine pililer yaptığı, Eski Romalıların ise düz bir rakete benzeyen ütülerle giysileri adeta döverek kırışıklıklarını giderdiği kestirim ediliyor. 1. yüzyılda Çinliler tarafından sıcak su kaplarını giysileri ütülemek için kullandığına dair ise pek çok delil bulundu. Ancak tekrar de günümüz ütülerine benzerliği konusunda kesin bir bulgu yok.
1300’lere geldiğimize ise sapı olan düz metal modüller Avrupa’da ütü olarak kullanılmaya başlandı. Bu icat oldukça zahmetliydi. Önce ütüyü bir ateşin üzerinde ısıtıp akabinde yalıtımlı bir eldivenle ateşten alınır ve giysilerin üzerine bastırılırdı. Natürel hem giysilerin yanmaması hem de is lekesi olmaması için de birtakım tedbirler alınması gerekiyordu. Bunun için de ütülenecek giysinin üzeri bir kumaşla örtülürdü.
Günümüzde de bu yolu hala kullananlarımız var. Gerçekten şimdilerde kullandığımız ütülere en benzeri örneklerin bu periyotta ortaya çıktığı düşünülüyor. Giysileri döverek ütülemekten, sürterek ütülmeye nihayet geçildiğinden beri de uç kısmındaki üçgen şekli nesilden nesile aktarılmaya devam etti.
Ütülerin uç kısmındaki üçgen biçiminin işleyişini kolay bir örnekle anlatalım.
Gemilerin uç kısmı, su yüzeyinde hareket etmesini kolaylaştıracak ve adeta dalgaları yaracak biçimde tasarlanmıştır. Çünkü bir geminin denizde gidişini düşündüğünüzde uç kısmının üçgen formunda gelmesi sayesinde etrafında kendi dalgalarını yarattığını görebilirsiniz.
Ütüler de tıpkı gemiler üzere kendi yolunu düzleştirip, kırışıklıkları dışarıya yanlışsız iter. Tıpkı vakitte uç kısmın üçgen halinde olması sayesinde sürtünme minimuma iner ve giysiler üzerindeki hareket kabiliyeti artar.
Oysa giysilerimizi dövmeye devam etseydik kare halinde bir ütü de kullanabilirdik.
Ütüler, düz bir taban üzerine serilen giysilerimizdeki kırışıklıkları gidermek için tasarlandı. Lakin bunu yaparken yeni kırışıklıklar oluşturmamaları gerekiyor. Uç kısımlarının üçgen formunda tasarlanmasının sebebi de tam olarak bu.
Zira ütüler kare formunda olsaydı giysilerimizi ütülerken hareket kabiliyeti zorlaşacak, tıpkı bir geminin denizde gidişi üzere kırışıklıkları etrafına gerçek itmeyecekti. Kim bilir tahminen o vakit giysilerimizi döverek ütülemek bile daha kolay gelebilirdi.
- Kaynaklar: Magnet Academy Ironing Lab, Starlet Cleaning
