Tarihin gördüğü en değerli medeniyetlerden bir adedini kurmuş olan Antik Yunanlılar başarısız siyasetleri nedeniyle sırasıyla Roma, Bizans ve son olarak da Osmanlı İmparatorluğu’nun himayesi altına girmişlerdir. Fransız İhtilali ile birlikte yayılmaya başlayan milliyetçilik siyasetlerinden etkilenen Yunanlılar, batılı devletlerin de yardımıyla Osmanlı’ya isyan etmiş ve en sonunda kendi devletlerini kurmuşlardır.
Maalesef Yunan isyanı sırasında çeteler on binlerce Türk ve Müslümanı katletmişlerdir. Osmanlı güçleri bu katliamlara karşılık verse bile Kurtuluş Savaşımız sırasında da olduğu üzere Yunanlılar tekrar batılı devletlerin takviyesini almış ve isyanı nihayete erdirerek kendi devletlerini kurabilmişlerdir. İsyanın Rusya’da başlaması ve birinci hükümdarlarının Alman olması ise trajikomik. Gelin Yunan isyanı neden çıktı, hangi padişah devrinde yaşandı üzere merak edilen sorulara yakından bakalım.
Temelleri Rusya’nın Odessa kentinde atılan Yunan isyanı nedir?
Pek çok yazımızda anlattığımız üzere Yunanlılar aslında binlerce yıl evvel birinci medeniyetlerden bir adedini kurmuş ve tarihe pek çok değerli katkı yapmışlardır. Fakat siyasi başarısızlıkları nedeniyle sırasıyla Roma, Bizans ve Osmanlı İmparatorluğu’nun himayesine girmek durumunda kalmışlardır. Yıllarca Osmanlı’nın tebaası olarak yaşayan Yunanlıları uyandıran ise Fransız İhtilali olmuştur.
1789 yılında yaşanan Fransız İhtilali ile birlikte dünyanın dört bir yanına milliyetçilik kanısı yayılmıştır. Aslında Yunanlılar bu kanıdan etkilenmemişlerdir. Bu fikirden etkilenen, Rusya’da yaşayan Yunan kökenliler olmuştur. Tüccar ve aydınlardan oluşan bir küme, 1814 yılında Rusya’nın Odessa kentinde Filiki Eterya isimli bir örgüt kurarak Yunan isyanının birinci adımını atmışlardır.
Yunan isyanının nedenleri nelerdir? Osmanlı’ya saldıran Yunan asıllı Rus yaver:
Rusya Çarı 1. Aleksandr’ın o periyot Aleksandr İpsilanti isimli bir yaveri vardı. Bu yaver Yunan asıllıydı. Rus Çarlığı’ndan aldığı güç ile 1820 yılında Osmanlı idaresinde olan Eflak Boğdan’a saldırdı. Akın Türk askerleri tarafından püskürtüldü lakin isyanın birinci kıvılcımı atılmıştı. Atılan kıvılcım süratle Mora Yarımadası’na sıçradı.
25 Mart 1821 yılında resmen başladığı ilan edilen Yunan isyanına birinci başta Rusya ve Prusya takviye vermiyordu. 1821 yılının Eylül ayında, Osmanlı idaresindeki Tripoliça bölgesinde Yunan isyancılar tarafından 35 binden fazla Müslüman bayan, çocuk ve erkek katledildi. Elbette Osmanlı Devleti bu katliama kayıtsız kalamazdı.
Yunan isyanı hangi padişah devrine yaşandı? Yunan isyanına müdahale ediliyor:
O periyot Osmanlı İmparatorluğu’nun tahtında Sultan 2. Mahmut oturmaktaydı. Yaşanan katliamlara karşı evvel İstanbul Rumlarının maslahatgüzarlık misyonlarına son verildi. Daha sonra isyana teşvik ettiği için İstanbul Rum Patrik’i idam edildi. 1822 yılının Mart ayında Sakız Adası’nda başlayan isyan ise Osmanlı askerlerinin müdahalesi ile bir katliama dönüşmeden bastırıldı.
Yunanlılar her şeye karşın durmadılar ve 1822 yılında Mora Yarımadası’nda bir anayasa ilan ederek kelamda devletlerini duyurdular. Rusya, İngiltere ve Fransa, Türklere duydukları tarihi kin nedeniyle bu isyanı desteklemeye başladılar. İçindeki Antik Yunan aşkını bastıramayan sapkın İngiliz şair Lord Byron, tüm servetini Yunanlıları silahlandırmak için kullandı.
Batılı devletler Osmanlı’ya karşı Yunanlıları destekliyor:
1825 yılında yeterlice alevlenen isyana güçlü bir halde müdahale etmek isteyen Sultan 2. Mahmut, Mısırlı İbrahim Paşa komutasındaki bir donanmayı Mora Yarımadası’na gönderdi. Rusya, İngiltere ve Fransa hadsiz bir ültimatom ile Osmanlı’nın bölgeden çekilmesini istediler. Elbette Osmanlı bunu dinleyecek değildi.
1827 yılında isyan neredeyse bitme noktasına gelmişken Ekim ayında Rus, İngiliz ve Fransız gemilerinden oluşan büyük bir donanma Mora Yarımadası’na geldi. Maalesef tarihimize Navarin Faciası olarak geçen olaylar sonucunda donanmamızın büyük bir kısmını kaybettik. Yunanlıların eli uygunca güçlenmişti.
Osmanlı – Rus savaşı sonrası imzalanan Edirne Antlaşması ile Yunan devleti kuruldu:
Şans bu ya, 1827 yılında Rusya’nın dışişleri bakanı koltuğuna Yunan asıllı bir Rus olan İoannis Kapodistrias getirildi. Kapodistrias, hazırladığı anayasa ile sözde Yunan devletinin temellerini atmıştı. Bir yıl sonra 1828 yılında Osmanlı – Rus savaşı başladı. Osmanlı, isyanlar yüzünden yorgun düştüğü için Ruslar İstanbul’a kadar geldiler.
1829 yılında Osmanlı ile Rus Çarlığı ortasında Edirne Antlaşması imzalandı. Mutabakat kapsamında Osmanlı, Yunanistan Cumhuriyeti’ni özerk bir devlet olarak tanımak zorunda kaldı. 1832 yılına geldiğimizde ise Osmanlı, Yunanistan Devleti’ni resmen tanıdı. Böylelikle yüzlerce yıl boyunca Osmanlı’nın tebaası olan Yunanlılar, batılı devletlerin dayanağı ile kendi devletlerini kurmuş oldular.
Rusya’da başlayan, Alman kral ile noktalanan Yunan isyanının sonuçları:
İlk başlarda Yunan halkının bir katkısı olmadan Yunan asıllı Rusların başlattığı Yunan isyanının sonuçları ise trajikomik. Özgürlük ve demokrası naralarıyla başlatılan isyan sonucunda kurulan Yunan devleti, 1832 yılında İngiltere’nin baskısıyla kraliyete dönüştü. Yunanistan Krallığı’nın birinci hükümdarı ise Alman asıllı Otto von Wittelsbach oldu. İngiliz kraliyet ailesinin bile Alman kökenli olduğunu düşündüğümüz vakit bu durum pek şaşırtan değil.
Maalesef Yunan isyani ile başlayan ateş dalga dalga Osmanlı çatısı altında yaşayan öteki halklara da yayıldı. Elbette bunların en büyük destekleyicisi batılı devletlerdi. Art arda yaşanan isyanlar ve kopmalardan sonra bir de Birinci Dünya Savaşı’nı kaybeden Osmanlı’nın işgal süreci başlamış oldu.
Yunan isyanının bugüne tesirleri:
Yunan isyanının birinci ilan edildiği gün olan 25 Mart, Yunanistan’da bağımsızlık günü olarak kutlanıyor. On binlerce Türk ve Müslümanın katledildiği hareketler, Yunan tarih kitaplarında zafer günü olarak anlatılıyor. Yunanistan’ın bağımsızlık günü kutlamalarına Kıbrıs Rum bölümü cumhurbaşkanı, Rusya, Fransa ve ABD temsilcileri katılıyor. Dahası, son kutlamalara katılan isimlerden bir tanesi yeni İngiliz hükümdarı Prens Charles’tı.
Bağımsızlık kutlamalarına katılan ülkelerin, 1919 yılında Batı Anadolu’yu işgal eden Yunanlıları desteklediği de tarihi bir gerçek. Bugün bile Yunanistan ile ortamızda bir sorun yaşandığı vakit karşımıza nedense bu ülkelerin temsilcileri çıkıyor. Pek çok tarih ve siyaset uzmanı, Yunanlıları ‘Batının şımarık çocuğu’ olarak isimlendiriyor ve batının Türkler üzerindeki siyasetlerinin Yunanlılar üzerinden uygulandığını söylüyor.
Batılıların takviyesi ile başlayan ve bağımsız Yunan devletinin kurulması ile sonuçlanan Yunan isyanı neden çıktı, hangi padişah periyodunda yaşandı gibi merak edilen soruları yanıtlayarak isyanın bugüne kadar uzanan tesirlerinden bahsettik. Mevzu hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Webtekno
